Osmanlı sivil mimarisinin en iyi temsilcilerinden olan Cumalıkızık Köyü, Uludağ'ın kuzey eteklerinde kurulu 7 Kızık köyünden biri. 700 yıllık Osmanlı sivil mimarisini günümüze ulaştıran köy 2014'te Bursa ile birlikte UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne dahil edildi
Bursa'nın Yıldırım ilçesine bağlı kırsal mahalle olan Cumalıkızık, şehir merkezine 10 km uzaklıkta. Osmanlı'ya özgü karakteristik dokuyu koruyan, daracık taş sokaklarında 200'den fazla tarihi Osmanlı evi ile bölgenin en önemli turizm merkezlerinden birine dönüşen Cumalıkızık, çok sayıda dizi ve filmin çekildiği doğal bir plato. Orta Asya'dan Bursa'ya göç eden Kızık Türklerinin yaşadığı 7 köyden biri olan Cumalıkızık'ın tarihi geçmişi Osmanlı İmparatorluğu'nun ikinci padişahı Orhan Gazi'nin bölgeye geldiği 1300'lü yıllara uzanıyor.
Bir vakıf köyü olarak kurulan ve tarihi dokunun bozulmadan günümüze ulaştığı köyün mimari yapıları, Osmanlı erken dönem kırsal kesim sivil mimari örneklerinin parçası. Korunan yapısıyla Bursa çevresinde en çok ziyaretçi ağırlayan yerlerden biri olan Cumalıkızık, özellikle hafta sonları ziyaretçi akınına uğruyor.
Koruma bölgesi olarak ilan edilen köyde yeni betonarme yapıların inşasına izin verilmiyor. Cumbalı ahşap evleri, köy meydanında üreticilerin ürünlerini sergilediği tezgahları, etnografya müzesi, tarihi hamamı, kahvehaneleri ve ahşap tavanlı camileriyle köyde zaman yolculuğuna çıkmak mümkün.
Cumalıkızık'ın simgesi ahududu. Osmanlı Dönemi'nden bu yana köyde yetiştirilen ahududu için 2015'ten bu yana her yıl haziran ayında şenlik düzenleniyor. Olağanüstü atmosferi nedeniyle yapımcıların ilgisini çeken köyde bugüne kadar onlarca sinema filmi ve televizyon dizisi çekildi.
Cumalıkızık evleri
Cumalıkızık'ın adının duyulmasında en büyük pay sahibi Cumalıkızık'ın tarihi evleri. Genellikle 3 katlı inşa edilen evlerde ahşap, kerpiç ve moloz taş malzeme kullanılıyor. Üst katlarındaki pencerelerinin cumbalı ya da kafesli olduğu evlerin giriş kapılarında tokmaklar ve kulplar dövme demirden yapılıyor. Daracık sokaklarda birbirine bitişik olan evlerin sarı, beyaz, mor ve mavi renkli dış cepheleri harika fotoğraf kareleri için göz kırpıyor.
Cumalıkızık Camii
Cumalıkızık Camii'nin tam olarak kim tarafından ve hangi yılda yapıldığı bilinmese de araştırmacılar caminin en az 300 yıllık bir tarihi geçmişi olduğunu ifade ediyor. 1916'da ciddi bir onarımdan geçen cami, 1950'lerde genişletilerek ahşap tavanı değiştirilmiş.
Cumalıkızık Hamamı
Tam olarak ne zaman inşa edildiği bilinmeyen
Cumalıkızık Hamamı’nın güney doğusundaki kapıdan soyunma bölümüne giriliyor. Buradaki diğer kapıdan külhan (ateşlik) kısmına geçiliyor. Burası su deposuna bağlanıyor. Ateşlik kısmında ise tuğla örgülü bir niş yer alıyor. Hamamın ılıklık, sıcaklık, su deposu ve traşlık bölümleri orijinal. Soyunma, külhan ve tuvalet kısımları ise sonradan yapılmış.
Zekiye Hatun Çeşmesi
Cumalıkızık Camii'nin doğu cephesindeki çift merdivenin altında bulunan Zekiye Hatun Çeşmesi, 1917'de Zekiye Hatun tarafından yaptırılmış. 1,85 m yükseklik, 1,10 m genişlik ve 1,60 m derinliğe sahip olan çeşme köyün tarihi geçmişinin sembol yapılarından.
Anıt çınarlar
Köyün girişinde Eğrek Mahallesi’ndeki meydanda ziyaretçileri 2 çınar ağacı karşılıyor. Bunlardan daha genç olanın gövde çevresi tam 4 metre. Rüzgar ve kar gibi doğal nedenler bazı dallarının kıvrılmasına neden olmuş. Genç görünüşü, gür dal ve yapraklarıyla çınar ağaçları Cumalıkızık’ın bol suyuyla besleniyor. Diğer çınarın gövde çevresi ise 6 metre. Üzerinde oluşan urlar ve dikili hatlarıyla dikkat çeken ağacın gövdesi 2 ana kola ayrıldıktan sonra 12 dalla genişleyip yükseliyor. Bazı dalları yağan yoğun karın ağırlığını taşıyamayıp kırılmış. Bir genç dalı kalın dala dayanıp, ona yaslanarak gelişmiş durumda. Çınarların 400 yıldan daha uzun süredir köyde bulunduğu düşünülüyor.
Cumalıkızık Etnografya Müzesi
Cumalıkızık köy meydanında 2014'te açılan Cumalıkızık Etnografya Müzesi, köyün 700 yıllık tarihi geçmişinden izler sunan bir yer. Yaşam tazı, kültürü, köy adetleri ve giyim kuşam gibi ögelerin sergilendiği müzede UNESCO süreci ile ilgili bilgiler de anlatılıyor.
A.Buğra Tokmakoğlu / Keşfetsek
