Yaşamın yenilenmesini simgeleyen rengarenk boyanan haşlanmış yumurtalar, doğumu, yaşamı ve bereketi temsil eden tavşan şeklindeki çikolatalar, mis kokulu çörekler, leziz kurabiyeler, farklı renklere boyanmış çeşitli boyutlardaki mumlar, kuzu etli zengin içerikli kurulan uzun sofralar, edilen dualar, tutulan dilekler, kiliselerde düzenlenen ayinler ve eğlenceli festivaller, ilkbaharın gelişiyle birlikte dünyanın birçok ülkesinde kutlanan Paskalya Yortusu, Hristiyanlık’taki en eski ve önemli dini bayramlardan biri.
Birçok Hristiyan’ın yıl boyunca sevinçle beklediği Paskalya’da düzenlenen geleneksel şenliklerde bazı ülkeler bahar mevsimini karşılamaya odaklanırken, bazı ülkelerse daha dinsel bir tonda kutlamaları gerçekleştiriyor. Hristiyan inanışına göre Hz. İsa’nın çarmıha gerildiği cuma gününü izleyen pazar gününde mucizevi şekilde dirilmesinin anıldığı kutsal ve kültürel bir bayram olarak kutlanan Paskalya Yortusu, ‘Diriliş Günü’, ‘Kıyam Yortusu’ ve ‘Diriliş Pazarı’ olarak da isimlendiriliyor. Dünya çapındaki Hristiyanlar’ın yüzyıllardır kutladıkları Paskalya, bazı batı ülkelerinde ise Easter ve Ostern olarak geçiyor.
RENKLİ FESTİVALLER
Hristiyan dini takviminde en önemli gün olan Paskalya Bayramı, aynı zamanda resmi bir tatil. Paskalya döneminde özellikle Avrupa ülkelerinde renkli kutlamalar yapılırken, bazı ülkelerde de çeşitli festivaller düzenlenir. Bu festivallerde dini törenler, sokak partileri, çeşitli eğlenceler, uçurtma şenlikleri çiçek figürlü ve rengarenk kostümlü geçitlerle kutlamalar yapılır, Paskalya Çarşısı adı verilen pazarlar kurulur. Bu pazarlarda bayram boyunca Paskalya’ya özgü figürlerden oluşan yumurtalar, şekerlemeler ve hediyelik eşyalar bayram boyunca satılır. Paskalya’nın sembolü olan tavşan ve rengarenk boyanmış yumurtalar evleri, sokakları ve vitrinleri süsler. Sokaklarda yumurta boyama etkinlikleri yapılır, şekerleme dükkanlarında da özel Paskalya tatlıları sunulur. Paskalya’ya özgü pişirilen mahlepli çöreklerin mis gibi kokuları etrafa yayılır.
ÖNEMLİ GELİR KAPISI
Dünya genelinde turistler tarafından da ilgiyle takip edilen Paskalya Yortusu için turizm acenteleri özel turlar düzenler. Bu neşeli etkinlikleri izlemek isteyen farklı dinlere mensup kişiler de paskalya kutlamalarını seyahat programlarına dahil ederler. Paskalya yortuları Hristiyanlar için son yıllarda yalnızca dini ibadeti temel alan bir kutsal gün değil, aynı zamanda ailelerin ve arkadaşların bir araya gelerek birlikte kaliteli zaman geçirdiği sosyal bir bayrama da dönüşürken, Hristiyan olmayan bazı insanlar için de kültürel olarak kutlanan bir bayram, turizm şirketleri ve mağazalar için de önemli bir gelir kapısı oldu.
TANRI’YA ŞÜKREDİYORLAR
Bütün aileyi birleştiren, mutluluk ve heyecan kaynağı olan, sıcak duyguları ve umudu simgeleyen bir bayram olan Paskalya, çok eski yıllardan bu yana bahar ekinoksuyla beraber her yıl farklı tarihlerde kutlanıyor. Paskalya’nın bir hafta öncesinden kutlandığı pazar gününe kadarki süre ‘Kutsal Hafta’ olarak nitelenirken, bu günlerde Hz. İsa, çarmıha gerilme sürecinden diriliş gününe dek her gün farklı bir ayin ve ritüel ile anılıyor. Dini ayinler “Büyük, Kutsal Cumartesi” adı verilen gündeyse doruğa ulaşıyor. Yortunun son bulduğu pazar günü ise İsa Peygamberin ‘Diriliş Günü’nü sembolize ettiği için Paskalya’nın en önemli günü olarak kabul ediliyor. Hristiyanlar Paskalya ile birlikte insanları günahtan ve ölümden kurtarmak için yeryüzüne gönderilen, Tanrı'nın Oğlu olduğuna inandıkları ve insanların günahlarının bağışlanması için çarmıhta bedenen can veren, üç gün sonraysa dirilen İsa Mesih’in ölüme galip gelerek yepyeni bir hayata başladığı gibi kendilerinin de yenileneceğine inanıyor ve her şeyin yaratı¬cısı Tanrı’ya şükrediyorlar.
Türkiye’de yaklaşık 80 bin Oryantal Ortodoks, 35 bin Katolik, 18 bin Antakya Rum Ortodoks, 5 bin Rum Ortodoks, 512 Mormon ve 8 bin Protestan, çoğunlukla etnik Türk olmak üzere, Türkiye'nin nüfusunun yüzde 0,2'sinden azını temsil eden 160 binden fazla kişinin oluşturduğu farklı Hristiyan mezhep, her yıl olduğu gibi bu yıl da yılın en kutsal günü olarak kabul ettikleri Paskalya Bayramı’nı kökü çok eskilere dek uzanan geleneklerle kutluyorlar. Hristiyanlar Paskalya’dan 40 gün sonra da peygamberlerinin göğe, Tanrı katına yükselişini kutlayacaklar.
5 MAYIS’TA KUTLAYACAKLAR
Kelime kökeni İbranice’ye dayanan ve “dokunmadan geçmek” anlamına gelen Paskalya’yı Gregoryen Takvimi'ni kullanan Batı (Roma/Katolik) Kilisesi bu yıl Türkiye’de Yerel Seçim gününe denk gelen 31 Mart Pazar günü kutlamış, ardından Paskalya Tatili başlamıştı. Jülyen ve Gregoryen takvimleri arasında boşluk 2010 yılından itibaren 14 güne çıktığından, Doğu Kilisesi’nde kutlamalar Katolikler ve Protestanlar’dan sonra gerçekleşiyor. İstanbul Başpiskoposu ve aynı zamanda Ekümenik Patriği Bartholomeos’a bağlı Doğu (Bizans/Ortodoks) Kilisesi bu kutsal günü temel aldıkları Jülyen Takvimi'ne göre 5 Mayıs Pazar günü kutlamaya hazırlanıyor. Paskalya Yortusu’nda bu yıl da Doğu (Bizans/Ortodoks) Kilisesi'ne bağlı tüm kiliselerde (Tuna Nehri ve Sırbistan'dan, Doğu'da da Fırat Nehri, Kapadokya ve Ermenistan'a ve Güneydoğu'da Suriye'ye kadar / İstanbul Patrikhanesi, İskenderiye, Antakya, Kudüs, Rusya, Sırbistan, Rumen, Bulgaristan, Gürcü, Kıbrıs, Rum, Polonya, Arnavutluk, Çek - Slovak ve Ukrayna Ortodoks kiliseleriyle birlikte bazı Asya ve Afrika kiliseleri) ‘Diriliş Günü’ne özel ayinler düzenlenecek, İncil’den bölümler okunacak, dualar edilecek ve cemaat üyeleri yaktıkları mumlarla dilekler tutacak. Ortodokslar bu günlerde kendilerini tamamen bu olay üzerine yoğunlaştıra¬rak İsa Mesih’in mucizevi dirilişini kalplerinde ve zihin¬lerinde hissetmeye çalışacaklar. Hristiyan dünyası Mesih olarak andıkları Hz. İsa’nın çarmıhtaki fedakarlığı sayesinde, O’nun bedeni ve kanı aracılığıyla temiz bir şekilde Tanrı’ya ulaşabileceklerine inanırlar. Bundan dolayı Paskalya’daki kutsal haftayı kapsayan Perşembe günü kiliselerde ‘Evharistiya’ adıyla bilinen Ekmek ve Şarap ayini düzenlenir. Bu ritüel ayini gerçekleştiren rahip tarafından ayine katılan müminlere, Mesih'in bedenine ve kanına dönüştüğüne inandıkları ekmek ve şarap ikram edilir. Kutsal Perşembe günü ayrıca güneş doğmadan haşlanmış yumurtalar boyanır, Paskalya çöreği için hamur yoğurulur. Paskalya yumurtaları rengarenk boyansalar da Ortodoks geleneğine göre boyanmış ilk yumurta her zaman Hz İsa’nın kanının ve dirilişinin sembolü kırmızı olur. Kutsal Perşembe günü yapılan dini ayinler öncesi Hristiyanlar bu kırmızı yumurtayı kiliseye götürür.
YUMURTASI SAVAŞI
Paskalya Pazarı ‘Diriliş Bayramı’dır. O gün Hıristiyanlar Hz. İsa’nın dirilişini kutlar. Yoğun bir şekilde kutlanan Paskalya Pazarı’nda kiliselerde yapılan sabah ayinlerinin ardından, evlerde uzun bir Paskalya kahvaltı sofrası düzenlenir. Özellikle mayalı hamurdan yapılan mahlepli geleneksel Paskalya Çelengi her kahvaltı masasında bulunur. Bu güne özel hazırlanan yumurta ve çikolatalar aileler tarafından evin çeşitli yerlerine saklanır ve çocuklar da bu saklanan Paskalya simgelerini bulmaya çalışır. Çocuklar arasında "yumurta kavgası" yapılması, yani yumurtaların birbirine vurulması geleneği çok yaygındır. Paskalya Pazarı’nda, 40 günlük orucun ardından tekrar yumurta yenmesine izin verilirken, rengarenk boyanmış yumurtalarla yapılan yarışta, kimin yumurtası en sağlam çıkarsa, günün kahramanı oluyor, bu galibiyet onun en güçlü ve sağlıklı kişi olacağına işaret ediyor. Kendine has atmosferiyle haneye farklı bir heyecan getiren Paskalya sofralarının tipik yemeği ise kuzu eti. Paskalya'da kuzu eti servis etme geleneği, Hz. İsa'nın son akşam yemeğinin, geleneksel olarak kuzu etinin yenildiği Fısıh yemeği olmasından kaynaklanıyor. Genellikle bahçelerde ve piknik alanlarında kurulan kuzu çevirmeli ve Büyük Perhiz dönemi boyunca kaçınılan yiyecek ve içeceklerin yer aldığı zengin içerikli sofralarda aile ve arkadaşlarla bir arada yenilen bayram yemeğiyle taçlanarak devam eden kutlamalar gece geç saatlere kadar sürer. Hristiyanlığa inananlar birbirine genellikle çikolatadan yapılan Paskalya tavşanı ve farklı renklere boyanan haşlanmış Paskalya yumurtası hediye ederler.
AİLE ZİYARETLERİ
Paskalya Pazartesi’si Hristiyan inancına göre iki havarinin Hz. İsa ile karşılaştığı ve sonra bu müjdeyi insanlarla paylaştığı gün. Bu gün de İsa Mesih'in dirilişi ile bir sevinç dönemi başlar. Bayram atmosferinde yapılan aile ziyaretlerinin yanı sıra, dini törenler ve İncil'den bölümler okunması da yaygın gelenekler arasında. Bu gün ayrıca mezarlıklara gidilir, ölenler için mumlar yakılır. Paskalya Yortusu, kilise ayinleri, rengarenk yumurtalar, çörekler, tavşan figürlü çikolatalar ve geleneksel ritüellerin ardından nihayetlenir.
5 Mayıs’ta dünyanın her yerindeki Ortodoks Hristiyanlar ve bu kültürel geleneğe katılan diğer din mensuplarınca tokuşturulacak rengarenk Paskalya yumurtalarının barışın, adaletin ve özgürlüğün müjdeleyici olmasını diliyor, tüm Hristiyanlar’ın bu kutsal bayramını kutluyoruz.
Fulya OMAÇ / Sakız Adası, YUNANİSTAN