Nihat AK/EGE TELGRAF- Cumhurbaşkanlığı ve milletvekili seçimlerinin yapılmasına sayılı haftalar kaldı. Adım adım seçimlere giden Türkiye’de piyasalar hareketlenmeye başladı. Merkez Bankası'nın verdiği faiz kararları sonrasında hızlı yükselişe geçen dolar kurunda hareketlilik dalgalı seyrediyor. Serbest piyasada doların 20 TL’nin üzerine çıkması yurttaşlarda tedirginlik yarattı. Döviz bürolarında oluşan kuyrukların sebebini uzmanlar Ege Telgraf Gazetesi’ne değerlendirdi.

LİTARATÜRE YENİ GİRDİ

Hareketliliği piyasaların seçime hazırlığı olarak nitelendiren ekonomist Dr. Osman Sirkeci, “Zaten dövizin baskılanması nedeniyle dolar 17-18-19 liralarda geziyordu. Şimdi kesenin ağzı açılınca 200’lük banknotlar piyasaya demet demet çıkınca Merkez Bankası ne kadar sıksa da ülkedeki serbest piyasa konuşuyor. Gerçek fiyatını veriyor iki yüzlük kırmızı Türk lirasının. Söylenen de beklende seçime doğru seçim sonrası ‘Dolar 30 lirayı bulur’ deniyordu. Bugün gidişat o yöne doğru gidiyor. Ne kadar çok seçim döneminde harcama yapılırsa enflasyon da o hızla yükselecek demektir. Seçim yatırımında piyasa mevcut parayla değil basılan parayla genişliyor. Enflasyon dizginlenmek yerine körütleniyor fiyat artışları oluyor. Her bir liralık seçim harcaması fiyat artışına sebep oluyor. Piyasalar dönüyor ama cepteki parayla değil basılan parayla. Türkçe söylemle dolara dövize zam geliyor. Tüketici böyle söylüyor. Pideye de zam geliyor. Dolara da zam geliyor. Dolarak zam gelmesi litaratüre yeni eklenen bir kavram”dedi.

VATANDAŞIN ÇOK SEBEBİ VAR

Döviz büroları önünde vatandaşların kuyruk oluşturmasının çok sayıda sebebi olduğuna dikkat çeken Ekonomist Murat Kartalkaya, “Her bayram ve yılbaşı öncesi insanlar ellerindeki dövizi bozarlar. Serbest piyasalarda döviz işlemi yapmaları vatandaşın 60 kuruş yararına oluyor. Vatandaş bunu biliyor. Yurtaşlarda bankada paralarının kalabileceği düşüncesi oluşuyor. Dövizimi bankadan alamam korkusu var. Fiziki alımlarla dövizi yastık altına alan bir kesim var. Bu üç önemli sebep kalabalığı yaratıyor. Uluslararası şirketler doların 24 lira ile 36 lira arasında bir yere ulaşacağını çok dillendirdi. Piyasayı bu tetikledi. Ben Aralık sonu itibarıyla 22 lira olacağını söylüyordum” diye konuştu.

‘33 TL YADIRGANMAZ’

Yüzde 30’ luk bir artışın normal görülebileceği ihtimaline dikkat çeken Ekonomist Murat Kartalkaya, “Döviz de bir mal. Talep çok ise arz, az ise fiyatın nereye gideceğini denge belirler. Herhangi bir üründen bir farkı yok. Türkiye’de en büyük sınıtı dövizin hiç olmaması. Buna karşılık sürekli döviz ihtiyacımızın olması. Bu bizi çok geriyor. Dış ticaret açığımız ilk üç ayda 35 milyar dolar. TL’miz bu kadar düşmesine rağmen bir döviz açığımız var. İki aylık cari açık 19 milyar dolar ulaşmıştı. Kısa vadeli dış borcumuz 190 milyar doları geçti. Kamu döviz borç yükümlülüğü 250 milyar dolar. 2011’lerde başa baştı ve elindeki varlıklarla yükümlülükler karşılanabiliyordu. Şu an 250 milyar dolar açıkta. Yükümlülüğünüzü yerine getirecek bir varlığınız yok. Üç aylık bütçe açığı 250 milyar TL olarak açıklandı. Böyle giderse 1 trilyonu falan geçecek. Durum böyle olunca dolara olan en ufacık talep fiyatları yukarıya çıkartıyor. 2002 sonunu baz aldım. 1,5 liraydı 1 dolar. Onun üzerine bileşik olarak enflasyonu koydum 2022’ye kadar Türkiye enflasyonunu koydum. Ülke 13 kat enflasyon yemiş. Türk parası 13 kat değersizleşmiş. Bunlara bakıldığında geçtiğimiz Aralık ayında doların 19 lira 24 kuruş olması gerekirdi. Buna bir de Amerikan enflasyonunu koymak lazım. Onada baktım 2002’den 2022’ye kadar. Orada da yüzde 65 enflasyon olmuş. 2002’deki 100 dolar 2022’de 165 dolar olmuş. Türkiye ve Amerikan enflasyonunu koyduğun zaman geçtiğimiz Aralık sonu doların değeri 33 lira olarak hesaplanıyor. Diğer taraftan teknik olarak çok sıkıştı. 2018’de 5.5’lardan 8.5’lara gittiği dönem gibi bir sıkışma var. 2021 sonundaki 9 liralardaki sıkışmanın bir benzeri var. 18’lere gitti. O zamanlarda da çok sıkıştırdılar çok bastırdılar. Bir yerde koptu. Dolarda bir zıplama ihtimali var. Birazcık kaçırdıkları zaman nereya kadar gideceği belli olmaz. Vatandaş da bunun paniğini yaşıyor. Temel ve teknik olarak 33 liraya gitmesi normal görünüyor”şeklinde konuştu.