Her gün onlarcasıyla defalarca karşılaştığımız, hizmet aldığımız seyyar satıcılar ülke ekonomisinde pek fark edilmese de büyük bir yer tutuyor. Türkiye’de ortalama 6 milyon, İzmir’de ise 500 bin civarında vatandaşın geçimini sokaklarda verdiği hizmetle sağladığı tahmin ediliyor. Seyyar satıcılıktan oluşan ekonomik döngü yılda yaklaşık 200 milyar lirayı bulurken geliştirilmesi planlanan ‘İzmir Modeli’ ile kentimizde Türkiye’ye örnek olacak bir çalışmaya imza atılması bekleniyor. Bu alanda yaptığı çalışmalarla tüm Türkiye’de tanınan Dr. Osman Sirkeci İzmir Büyükşehir Belediyesi çatısı altında geliştirecekleri politikalarla kentteki sokak ekonomisinin envanterini oluşturacaklarını belirtti.

6 MİLYON SOKAKTA

Sokak ekonomisinin çok geniş bir alanı ifade ettiğini belirten Dr. Osman Sirkeci, Konak Meydanı’nda keman çalan kişinin de, Gündoğdu Meydanı’nda fal bakan kadınların da, Basmane’de kağıt toplayan çocukların da bu döngüye dahil olduğunu aktardı. Türkiye’de insanların gelir elde ettiği 200 ayrı faaliyet ve sektör var diyen Dr. Sirkeci, “Bunların kimisi çok bilinen kimisi ise özel olan işler. Mesela Çeşme’de ‘5 liraya 3 gezegen’ adı altında seyyar satıcı var, bu şekilde cüzi bir ücrete gezegenleri gösteriyor vatandaşlara ve anlatıyor. Bu ve diğer tüm etkinliklerin sosyal, iktisadi ve kültürel bir faydası da var. TÜİK verilerine göre yaklaşık 28 milyon 500 bin kişi çalışıyor. Bunun yaklaşık 19 milyonu sosyal güvenceyle 10 milyona yakını da güvencesiz çalışıyor. Bu verilere girmeyen yaklaşık 6 milyon kişinin sokakta çalışarak bu ekonomik döngüye katıldığını söyleyebiliriz. Ankara, İzmir, İstanbul, Diyarbakır, Denizli gibi ülkenin dört bir yanındaki kentlerin ticaret odalarının anket sonuçlarına göre Türkiye’de benzer rakamlar elde edilmişti. Yani çalışan nüfusun 5’te 1’i bu şekilde sokakta istihdam olmuş durumda. GSMH hesaplamalarına baktığımızda benzer tabloyu görürüz; gelirin yüzde 30’u kayıt dışı. Tüm bunların sağlamasıyla bu tahmine ulaşmak mümkün” dedi.

ANTİENFLASYON YARATIYOR

Yakın zamanda Mersin Üniversitesi akademisyen ve öğrencilerinin yaptığı araştırmanın sokakta çalışan bir insanların günde ortalama 1500 lira gelir elde ettiğini ortaya koyduğunu belirten Dr. Sirkeci bu kişilerin yılda 200 milyarlık ekonomik döngü sağladığını aktardı. Seyyar hizmetlerin işsizliğe katkı sağlarken antienflasyona yol açtığını vurgulayan Osman Sirkeci, “Mağazalarda verilen hizmetten ortalama yüzde 10-15 aralığında daha uyguna hizmet satıyor. Bu doğal olarak antienflasyona yola açarak hem satıcıların kazanmasını hem de asgari ücret alan bir kişinin bir şekilde ihtiyaçlarını karşılamasına neden oluyor. Bir kayıt dışı gibi dursa da bunun belki de ekonomiye bu şekilde girmesi daha yararlıdır. Ki sokak satıcıları tarafından satılan ürünlerin dolaylı yoldan vergisi de ödeniyor. Yani tam bir vergi kaçırma durumundan söz edemiyoruz. Yine Gelir Vergisi Kanunu’nda ‘Yaptığı iş daha çok beden gücüne dayanan, yanında işçi çalıştırmayan, sabit bir mekanda yürütülmeyen, büyük tonajlı motorlar kullanmayan tüm faaliyetler vergiden muaf esnaf kapsamındadır’ deniyor” diye konuştu. Bunun yanında sokaktaki döngünün ciddi bir sosyal ve kültürel katkı alanı yarattığının altını çizen Dr. Osman Sirkeci şunları söyledi: “Örneğin bir sokakta pandomim yapan bir sanatçı, sanatı özel olmaktan çıkararak kamusallaştırıyor. Dolayısıyla parası olsun olmasın herkes izleyebiliyor. Diğer yandan bu dinamizm bir sokak kültürü oluşturuyor ve geçmişte buna karşı geliştirilen negatif yaklaşımı ortadan kaldırıyor. Kamuya açık yerlerde wifi alanları oluşturarak dijital dönüşümü sokağa taşıyorsunuz. Resim sergileri artık sokakta. Özellikle bizim gibi sosyalleşmek anlamında daha kapalı olan bir toplum için bu alan çok önemli bir dinamizm katıyor. Ve bir globalleşme alanı yaratılıyor. Tiflis, Köln, Yeni Delhi, İzmir Cumhuriyet Meydanı gibi dünyanın tüm meydanlarında aynı saatlerde led ile yapılan ışıklı balonlar satılıyor bu günlerde. Bu balonlardan tüm çocuklar aynı keyfi alıyor. Evrensel bir zevk ortaya çıkıyor.”

‘İZMİR ÖRNEK OLACAK’

Büyükşehir Belediyesi çatısı altında İzmir’deki sokak ekonomisinin envatenterini çıkarmak için çalışmaya başladıklarını söyleyen Sirkeci, “Bu anlamda bir çalışma yaparak Türkiye’ye de örnek temsil edecek rakamlara ulaşabileceğimizi umuyoruz. Henüz konuşmak için erken anca kentte göçmen ya da yerleşik olarak yaşayan yaklaşık 500 bin kişinin seyyar işlerden geçimini sağladığını düşünüyoruz. Yapacağımız çalışmalarla sokak ekonomisinin daha katma değerli hale gelmesi ve ülke ile kent ekonomisine katkı koyması için çabalayacağız” ifadelerini kullandı. Utkucan Akkaş / Özel Haber