Aristo şöyle diyor; "Birinin bana bor...

Aristo şöyle diyor; "Birinin bana borcu varsa bunu gayet iyi hatırlarım; ama benim birine borcum olursa ne yazık ki fazlasıyla unutkan olurum..."

İşletmeler faaliyetlerini sürdürürken çeşitli ödeme yöntemleri kullanırlar. Çek, dünyada yavaş yavaş yaygınlığını yitiren ancak ülkemizde hala sıkça kullanılan ödeme yöntemlerinin başında gelmektedir. Literatürde kıymetli evrak niteliğine sahip bir kambiyo senedi olarak tanımlanmaktadır. Ülkemizde de 2009 yılına kadar ödeme aracı olarak tanımlanıyordu. Ancak bu tarihten itibaren “çek ibrazında ödenir” hükmü değiştirildiğinden dolayı kredili veya vadeli ödeme aracı tanımı daha uygun olacaktır.

Tarihte ilk kez İngiltere’de kullanılan çekin Osmanlı Devleti’ndeki kullanımı sınırlı olmuştur. Türkiye’de ise çek kullanımı 1914 yılında yasallaşmıştır. Bununla birlikte, 1926 ve 1956 yıllarında yürürlüğe giren ticaret kanunlarında karşılıksız çeke ilişkin düzenleme yer almamıştır. Çeke olan güvenin artması ve karşılıksız çekin önlenmesine yönelik olarak ortaya çıkan talep ve ihtiyaçlar yıllar içinde çeşitli yasal düzenlemeleri zorunlu kılmıştır. İlk olarak 1985 yılında 3167 sayılı ‘Çekle Ödemelerin Düzenlenmesi ve Çek Hamillerinin Korunması Hakkında Kanun’ kabul edilmiştir. Bu kanunla karşılıksız çeke ilişkin uygulamalar açıklığa kavuşmuştur. Daha sonra yürürlükten kaldırılarak 2009 yılında 5941 sayılı Çek Kanunu kabul edilmiştir. Bu Kanun halihazırda yürürlüktedir. 2012 yılında 6273 sayılı ve 2016 yılında 6728 sayılı Kanun ile değişikliğe uğramıştır. Son hali ile çekte vade uygulaması devam etmektedir.

Her ne kadar karşılıksız çeke ilişkin önlemler alınmaya çalışılsa da son 10 yıllık süreçteki verileri incelediğimizde; karşılıksız çek oranının ortalama yüzde 3’ler ve karşılıksız işlemi yapıldıktan sonra ödenen çeklerin de yüzde 33’ler seviyelerinde olduğu görülmektedir. 2022 yılında bankalara ibraz edilen 16.9 milyon adet çek ile 2021 yılına göre yüzde 11 oranında artış yaşanmıştır. Burada dikkat çeken husus 2.652 milyar TL ile bir önceki yıla göre yüzde 92’lik artış gösteren toplam çek tutarıdır. Karşılıksız çıkan çek adedinde ise yaklaşık yüzde 19’luk azalma kaydedilmiştir. Verilerdeki en önemli nokta ise karşılıksız işlemi yapıldıktan sonra ödenen çek adet ve tutarlarındaki yıllara sâri azalıştır. Bu açıdan değerlendirdiğimizde, yapılan düzenlemelerin ne denli caydırıcı olduğu tartışma konusudur.

Türkiye Bankalar Birliği Risk Merkezi verileri ile hazırlanmıştır.

Düzenleyen: Hale TOK SAVAŞER

Gelecek hafta verilerin açıklanacağı takvimden önemli olanları aşağıda paylaşıyorum.

Ekonomik veri takvimi

06 Şubat 2023, Pazartesi Euro Bölgesi Perakende Satışlar (Aylık-Yıllık)

06 Şubat 2023, Pazartesi Türkiye BIST'te Yabancıların Toplam Pay İşlemleri ($)

07 Şubat 2023, Salı Almanya Sanayi Üretimi (Aylık-Yıllık)

07 Şubat 2023, Salı OECD Tüketici Fiyat Endeksi (Yıllık)

07 Şubat 2023, Salı ABD İhracat/İthalat (Aylık-Yıllık)

09 Şubat 2023, Perşembe Türkiye Toplam Krediler/Mevduat

10 Şubat 2023, Cuma Türkiye Sanayi Üretimi (Aylık-Yıllık)

10 Şubat 2023, Cuma Türkiye İşsizlik Oranları

10 Şubat 2023, Cuma İngiltere Sanayi Üretimi (Aylık-Yıllık)

Ekonomi ve finans sözlüğü

Kıymetli evrak: Hakkın senede bağlı olduğu ve senetten ayrı olarak ileri sürülemediği ve devrinin mümkün olmadığı, içerdikleri hakkı temsil etmeleri bakımından bir değer ifade eden senetlerdir.

Aktif: Herhangi bir kurumun ya da kuruluşun taşınabilir ve taşınmaz tüm varlıkları ile üçüncü şahıslardan alacaklarını içeren bilanço bölümü.

Bütçe: Gelecekte belirli bir dönemde gerçekleşmesi öngörülen gelir ve giderlerin karşılıklı tahminlerini içeren cetvel.