1. İklim Değişikliği Nedir?
İklim, “Yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca yaşanan ya da gözlenen tüm hava koşullarının ortalama özelliklerinin yanı sıra, onların oluşma sıklıklarının...
1. İklim Değişikliği Nedir?
İklim, “Yeryüzünün herhangi bir yerinde uzun yıllar boyunca yaşanan ya da gözlenen tüm hava koşullarının ortalama özelliklerinin yanı sıra, onların oluşma sıklıklarının zamansal dağılımlarının, gözlenen ekstrem (aşırı, uç) değerlerin, şiddetli olayların ve tüm değişkenlik tiplerinin bireşimi” olarak tanımlanabilir. İnsanoğlu, yüzyıllar boyunca, barınaklarını, yiyecek ve enerji üretimlerini genel olarak iklim ve çevre koşullarıyla uyumlu bir yaşam tarzı yaratmak için düzenleme ve kendisini bu kaynağa uyarlama çabası içinde olmuştur. İklim değişikliği ise, “iklimin ortalama durumunda ya da onun değişkenliğinde onlarca ya da daha uzun yıllar boyunca süren istatistiksel olarak anlamlı değişimler” olarak açıklanabilir. İklim değişikliği, doğal iç süreçler ve dış zorlama etmenleri ile atmosferin bileşimindeki ya da arazi kullanımındaki sürekli antropojen (insan kaynaklı) değişiklikler nedeniyle oluşabilir.
İklimdeki değişiklikler, buzul ve buzul arası çağlar arasında, dünyanın çeşitli bölgelerinde ortalama sıcaklıklarda oluşan büyük değişiklikler şeklinde ortaya çıktığı gibi, yağış değişimlerini de içermektedir. Bugünkü bilgilerimize göre, Yerkürenin 4.6 milyar yıllık çok uzun jeolojik tarihi boyunca iklim sisteminde milyonlarca yıldan on yıllara kadar tüm zaman ölçeklerinde doğal etmenler ve süreçlerle birçok değişiklik olmuştur. Jeolojik devirlerdeki iklim değişiklikleri, özellikle buzul hareketleri ve deniz seviyesindeki değişimler yoluyla yalnızca dünya coğrafyasını değiştirmekle kalmamış, ekolojik sistemlerde de kalıcı değişiklikler oluşturmuştur. Ancak 19. yüzyılın ortalarından beri, iklimdeki doğal değişebilirliğe ek olarak, ilk kez insan etkinliklerinin de iklimi etkilediği yeni bir döneme girilmiştir. Bu yüzden, günümüzde iklim değişikliği, sera gazı birikimlerini arttıran insan etkinlikleri dikkate alınarak da tanımlanabilir.
Fosil yakıtların yakılması, sanayi süreçleri, arazi kullanımı değişiklikleri ve ormansızlaşma gibi çeşitli insan etkinlikleri sonucunda, önemli sera gazlarının atmosferdeki birikimleri sanayi devriminden beri hızla artmakta ve doğal sera etkisi kuvvetlenmektedir. Kuvvetlenen sera etkisinin en önemli ve açık etkisi, Yerkürenin enerji dengesinin üzerinde ek bir pozitif ışınımsal zorlama oluşturarak, Yerküre iklimini ısıtmasıdır. 1906-2015 döneminde küresel ortalama yüzey sıcaklıklarında gözlenen artış, 0,85 °C’dir. Sera gazlarının atmosferik birikimlerindeki artışların, sıcaklık, yağış, nem, rüzgâr gibi değişkenlerde bölgesel ve küresel değişikliklere yol açması beklenmektedir. En gelişmiş iklim modelleri, küresel ortalama yüzey sıcaklıklarında 1990-2100 dönemi için, yaklaşık 3 °C’lik en iyi kestirmeyle birlikte olasılıkla 2-4,5 °C arasında bir artış olacağını öngörmektedir. Küresel sıcaklıklardaki artışlara bağlı olarak, hidrolojik döngünün değişmesi, kara buzullarının ve deniz buzlarının erimesi, deniz seviyesinin yükselmesi, sıcak hava dalgalarının şiddet ve sıklığının artması, bazı bölgelerde ekstrem yüksek yağışların ve taşkınların, bazı bölgelerde ise kuraklıkların daha şiddetli ve sık oluşması gibi, sosyo-ekonomik sektörleri, ekolojik sistemleri ve insan yaşamını doğrudan etkileyecek önemli değişikliklerin oluşması beklenmektedir.
2. İklim Değişikliği Kapsamında Yapılan Çalışmalar
a. İklim Değişikliği ve Yenilenebilir Enerji Şefliğinin Kurulması
2020 yılında Çevre Koruma ve İklim Değişikliği Şube Müdürlüğü ve buna bağlı İklim Değişikliği ve Yenilenebilir Enerji Şefliği kurulmuş ve Balıkesir ilinde Sera Gazı Envanter Raporunun ve Yerel İklim Değişikliği Eylem Planı’nın hazırlanmasına yönelik çalışmalara başlanmış ve bu kapsamda yol haritası belirlenmiştir.
b. Sera Gazı Emisyon Envanteri Raporunun Hazırlanması
Bilindiği üzere mevcut halde yaşanmakta olan iklim değişikliğinin en büyük sebeplerinden biri insan kaynaklı sera gazı salımlarıdır. Bu doğrultuda ilimiz genelinde sera gazı kaynaklarının tespiti, azaltım veya uyum anlamında hangi önlemlerin alınması gerektiğine dair önemli bir gösterge niteliğindedir. Raporun hazırlanmasında IPCC Guideline 2006 referans alınarak çalışmalar sürdürülmektedir. 2018 yılı baz yıl olarak belirlenmiş ve bu yıla ait enerji, ulaşım, atıklar, endüstriyel prosesler ve ürün kullanımı ile tarım, ormancılık ve balıkçılık faaliyetleri kapsamında ortaya çıkan emisyonların belirlenmesine yönelik veriler ilgili kurum/kuruluşlardan temin edilmektedir. İlgili verilerin temini ve doğrulanması çalışmalarının ardından emisyonlar (toplam ve kişi başı) hesaplanarak kamuoyu ile paylaşılacaktır. Aynı zamanda 2020 yılında üyesi olunan uluslararası kuruluş CDP (Carbon Disclosure Project) aracılığı ile de emisyon verileri uluslararası platformda da yayınlanacaktır. Öte yandan uluslararası platformda enerji verimiliği ve yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımının taahhüt edilmesi kapsamında Belediye Başkanları Küresel Sözleşmesi’nin imzalanmasına yönelik çalışmalar sürdürülmektedir.
c. Yerel İklim Değişikliği Eylem Planı’nın Hazırlanması
Bu kapsamdaki çalışmalar sera gazı emisyon envanterinin tamamlanmasından sonra azaltım ve uyuma yönelik hedefler doğrultusunda gerçekleştirilecektir. Öncesinde ise “Körfez Çevre ve İklim Değişikliği Çalıştayı” 2020 Temmuz ayında düzenlenerek tüm sektörlerin farkındalığının artırılması, izlenebilirlik ve bilgi transferinin gerçekleştirilmesi ile belirlenen hedeflere ulaşılabilmek amaçlanmıştır. Yine Büyükşehir Belediyesi’nin ev sahipliğinde, 2021 Mart ayında gerçekleştirilen çevrimiçi çalıştayda “Küresel İklim Değişikliği ve Kentler”, “İklim Değişirken Endüstri Gelişir mi”, “İklim Değişikliğinde Sağlık Sektörünün Uyumu”, “İklim Değişikliği – Hava Kirliliği”, “İklim Değişikliği Senaryoları Altında Sulama Barajlarının Sürdürülebilirliğinin İrdelenmesi” gibi konu başlıkları uzmanları tarafından ele alınarak “Balıkesir Yerel İklim Değişikliği Eylem Planı Çalıştayı” gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmalar kapsamında genel olarak yerel düzeyde iklim değişikliği üzerine farkındalığın artırılması, tecrübe ve bilgi paylaşımı ve iklim değişikliği ile mücadele konusunda çalışmalara başlandığına dair bilgilendirme amaçlanmıştır.
d. İklim Değişikliği Kapsamında Yapılan Akademik Çalışmalar
d.i. Balıkesir Yıllık Maksimum Yağışlarının Trend Analizi
d.ii. Balıkesir Körfez Çevre ve İklim Değişikliği Çalışması
d.iii. Balıkesir Yerel İklim Değişikliği Eylem Planı Çalışması
d.iv. Balıkesir İli Meteorolojik Risk Haritalarının Belirlenmesi
d.v. Balıkesir Barajlarındaki Akış Verilerinin Trend Analizi
e. Balıkesir İli İklim Projeksiyonun Belirlenmesi
Meteoroloji Genel Müdürlüğü’nden Türkiye Geneli için temin edilen sıcaklık verilerinden yola çıkarak ilimizi kapsayan grid noktaları belirlendikten sonra alt ölçekleme metodu ve yapay sinir ağları kullanılarak ilimizin 2100 yılına kadar beklenen sıcaklık değişimleri rcp2.6, rcp4.5 ve rcp8.5 senaryolarına göre belirlenecektir. Bu kapsamda çalışmalar sürdürülmektedir.
f. Balıkesir İklim Bülteni’nin Oluşturulması
Öncelikli olarak ilimiz genelinde iklim değişikliği konusunda yapılan çalışmalar hakkında kamuoyunu bilgilendirmenin ve farkındalığı artırmanın amaçlandığı bülten çalışması kapsamında iklim değişikliği ile ilgili genel bilgiler, ülkemizde ve dünyada yaşanan gelişmeler, sorunlar ve çözüm önerilerine ait bilgiler yer alacaktır. İlk bülten çalışması tamamlanmış olup önümüzdeki ay yayınlanması planlanmaktadır. Daha sonrasında ise aylık veya üç aylık periyotlar halinde yayınlanmaya devam edilecektir.
g. Hava ve İklim Değişikliği İzleme Merkezi’nin Kurulması
İklim değişikliğine bağlı olarak havada yaşanan değişimlerin takip edilmesi (sıcaklık, nem, yağışlar vb.), sürekli emisyon ölçümü yapılması, hava kalitesinin analizi, güneş radyasyonlarının izlenmesinin yanında sel, kuraklık, fırtına vb. şiddetli hava olaylarına yönelik erken uyarı sistemi olarak ta kullanılması planlanan merkezin kurulum çalışmaları devam etmektedir.
