‘Siyah altın’ olarak da bilinen kompost, hemen her türlü organik atığın bir araya getirilerek çürütülmesi sonucu elde edilen doğal bir gübredir. Bitkisel ve hayvansal...

 ‘Siyah altın’ olarak da bilinen kompost, hemen her türlü organik atığın bir araya getirilerek çürütülmesi sonucu elde edilen doğal bir gübredir. Bitkisel ve hayvansal atıkların nemli ve oksijen ortamında bozularak gübreye dönüşmesi de ifade edilebilir Kompost, tarım veya çiçek yetiştirme için kullanılacak toprağın yapısını zenginleştirmek ve düzenlemek için kullanılır. Toprağın daha iyi hava almasını, daha iyi işlenebilmesini ve su tutma kabiliyetini artırır. Aynı zamanda mutfaktan çıkan bitkisel ve bazı hayvansal atıkların da geri dönüştürülmesini, ‘çöp’ olmamasını sağlar. Kompost, bir kabın ya da bahçede hazırlanmış büyükçe bir çukurun içinde malzemelerin belirli bir sırayla karıştırılarak bekletilmesi ile hazırlanır. Karışımın hava alması da gerekir, bu nedenle evinizin balkonunda hazırlayacağınız az miktarda kompost için, orta boy bir çöp kovasına delikler açarak kompost kabınızı hazırlayabilirsiniz. Kompostun içine temel olarak azot bakımından zengin ‘yeşil malzeme’ ve karbon bakımından zengin ‘kahverengi malzeme’ olarak gruplandırabileceğimiz iki çeşit malzeme koyabilirsiniz. Kompostun içeriğinde üçte bir oranında azotça zengin yeşil malzeme ve üçte iki oranında da karbon bakımından zengin kahverengi malzeme olmalı. Ayrıca çürümeyi hızlandırmak için taze kesilmiş yeşil otlar ve su da kullanılır. Önce kahverengi malzeme koyulur, üzerine yeşil malzemelerden koyulur. Bu böyle kabınız dolana dek devam eder. Karışım çok kuru hale gelirse, biraz suyla ıslatabilirsiniz. Aynı zamanda vıcık vıcık da olmaması gerekiyor, eğer çok sulu bir karışım haline gelirse biraz daha kahverengi malzeme ekleyebilirsiniz. Kompostu iki-üç günde bir hafifçe karıştırmanız yeterli olacaktır. Yaklaşık 20-30 gün sonunda kompost hazır hale gelir. Doğru hazırlandığında kompost karışımı böceksiz, hoş kokulu ve tane tane bir toprak görünümünde olmalıdır. Kompost nelerden yapılır? Yeşil malzemeler: Sebze-meyve kabukları ve artıkları Taze otlar, çimler Çay atığı Yeşil yapraklar Yumurta kabukları (gübrenin kalsiyum değerini arttırır) Kahverengi malzemeler: Dallar ve ağaç kabukları Fındık-ceviz kabuğu Talaş Kuru yapraklar ve çam iğneleri Saman, sap Komposta neler konulmaz? Et, balık, süt gibi hayvansal ürünler Kedi köpek dışkısı Yağlı yiyecek artıkları İşlenmiş kağıtlar Çocuk bezi veya hijyenik ped/tampon Üzerinde tohumları bulunan otlar Kahve ve çay poşetleri Limon, portakal, greyfurt gibi asitli meyveler Plastikler Ev tipi kompost makineleri: Evde ya da bahçede küçük çaplı kompost yapmak isteyenler için hazır kompost kutuları piyasada bulunabiliyor. Bunların bazılarında kompostu karıştırmak için de bir aparat bulunuyor. Nilüfer Belediyesi, bitkisel ve yemek atıklarını organik gübreye dönüştürecek olan kompost ünitesi sistemini hayata geçiriyor. Kompost ünitesi haftada bin 400 litre pazar atığını gübreye çevirecek. BEBKA’nın 2018 Kırsalda Ekonomik Kalkınma Mali Destek Programı dahilinde Çevre Koruma ve Kontrol Müdürlüğü Kırsal Alan Bürosu tarafından hazırlanan “Çöpe Atmıyoruz Toprağa Kazandırıyoruz” Projesi ile hibe kazanan Nilüfer Belediyesi, çevreye katkı adına önemli bir çalışmayı daha hayata geçirdi. Nilüfer Belediyesi Kent Bostanları’nda hayata geçirilen kompost ünitesi ile Nilüfer’in pazar yerlerinden toplanan sebze-meyve artıkları işlemden geçirilerek organik gübreye dönüştürülecek. Elde edilen gübreler ise, sürdürebilir tarımı desteklemek amacıyla Nilüfer kırsalında belirlenen 40 çiftçiye dağıtılacak. Böylece toprağın biyolojik özellikleri bozulmadan daha sağlıklı ürünler yetiştirecek. Katı atıklar tekrar dönüştürülerek çevre sağlığına da, ekonomiye de katkı sağlanacak. Bursa’da belediye olarak bu alanda bir ilki gerçekleştiren Nilüfer Belediyesi, kompost ünitesi ile bir haftada ortalama bin 400 litre pazar atığını, katı atık depolama sahasına gitmeden çevre ile uyumlu dengeli bir yapıya dönüştürerek gübre üretecek. Ayda ortalama 800 kilo organik gübre elde edilmesi planlanan bu çalışma sonucu hem atıkların kaynağında toplanmasıyla israf önlenecek, hem de doğaya ve ekonomiye katkı sağlanacak. Toplam bütçesi 263 bin 662 TL olan “Nilüfer’de Çöpe Atmıyoruz Toprağa Kazandırıyoruz” projesinin maliyetinin yüzde 75’i BEBKA tarafından karşılandı. Toprağa armağan olan bu geri dönüşüm uygulamasının yaygınlaşmasını amaçlayan Nilüfer Belediyesi, büyük site, otel, yemek sanayi vb. yerlerde de kompost ünitesinin kurulması yönünde tanıtım faaliyeti yürütecek. Karbon ayak izinin küçültülmesine katkı Avrupa Başkanlar Sözleşmesi doğrultusunda 2020 yılına kadar Nilüfer’de karbon salınımını yüzde 20 oranında azaltacağını taahhüt eden Nilüfer Belediyesi, bu projeyle bu konuda da önemli bir adım atmış olacak. Bu projeyle pazar ve yemek atıklarının katı atık depolama sahasında ürettiği metan gazı oranı önemli ölçüde düşecek. Böylece Nilüfer’in karbon ayak izi küçültülmesi çalışmalarına katkı sağlanacak. Nilüfer Belediyesi Kent Bostanı’nda gerçekleştirilen açılış programında konuşan Nilüfer Belediye Başkanı Turgay Erdem, “Biliyorsunuz ülkemizde büyük otel, restoran gibi işletmelerde yiyecek atıkları ve israf görüntüleri çoktur. Bir de her gün kurulan semt pazarlarında akşam saatlerinde pazar kaldırıldıktan sonra yığınlar halinde meyve sebze artıklarının çöpe atılmak üzere orada kaldığını görürsünüz. Kompost Ünitesi işte o atıkları işlemden geçirerek organik gübreye dönüştüren bir sistemdir. Bu durumun çevremize ve ekonomiye çok yönlü faydaları vardır. Katı atıkların kaynağında toplanmasıyla israf önlenecek, hem de doğaya ve ekonomiye katkı sağlanacaktır. Bundan böyle biz Nilüfer’in pazar yerlerinden toplanan sebze-meyve artıklarını burada işlemden geçirerek organik gübreye dönüştüreceğiz ve elde ettiğimiz gübreyi de hem Kent Bostanları’nda kullanacak hem de Nilüfer kırsalındaki çiftçilere dağıtılacak. Böylece toprağın biyolojik özellikleri bozulmadan daha sağlıklı ürünler yetiştirilmesi sağlanarak Nilüfer’de ziraî üretime bir fayda sağlanırken öte yandan çevre sağlığına da, ekonomiye de katkı sağlanacaktır. Biliyorsunuz biz, Avrupa Başkanlar Sözleşmesi doğrultusunda 2020 yılına kadar Nilüfer’de karbon salınımını yüzde 20 oranında azaltacağını taahhüt eden bir sözleşmeye imza atıldı. Bu projeyle pazar ve yemek atıklarının katı atık depolama sahasında ürettiği metan gazı oranı önemli ölçüde düşeceği için, bu uygulamanın uzun vadede Nilüfer’in karbon ayak izinin küçültülmesine de katkısı olacaktır” dedi. Konuşmaların ardından kent bostanlarından yetiştirilen organik sebzelerden oluşan kurdele kesilerek ünitenin açılışı gerçekleştirildi. Kompostun faydaları nelerdir? Organik atıklar tekrar dönüşüme dahil edilerek değerlendirilmiş olur. Çöpe atılan ve değerlendirilmeyen bitki ve hayvan kaynaklı atıklar birikerek veya yakılarak çevre kirliliği oluşmaktadır. Ancak doğal süreçler sayesinde oldukça faydalı ve kaynağa dönüşümü oldukça basittir. Sorunun kendisi aslında değerli bir çözümün parçası da olabilir. Toprağın PH dengesini düzenler. Toprağın PH seviyesi oldukça yüksek veya düşük olduğunda bitkilerin besinleri kullanması zorlaşabilir. Bol miktarda kompost eklenen toprakta bitkilerin ihtiyaç duydukları PH seviyesi daha geniş bir aralığa yayılacağı için beslenme için daha esnek koşullar ortaya çıkmış olacaktır. Toprak yapısını iyileştirir ve zenginleştirir. Agregat sağlar. Özellikle çok killi ve kumlu topraklardaki organik madde miktarını artırmakta ve böylece toprağın nefes almasını sağlar. Yetiştirdiğiniz bitkilerin potasyum alımını kolaylaştırır. Topraktaki toksinleri notralize eder. Kompost bitkilerin kökleriyle alamıyacağı bir forma dönüşen ve sabitlenen toksin maddeler ve ağır metallerce kirlenen ciddi oranda kirlenmiş toprağın rehabilitasyonunu gerçekleştirebilmektedir. Yağışın az veya hiç olmadığı dönemlerde toprağın nemini korur ve buharlaşmayı önler. Kompost topraktaki fazla suyu emer ve yağmurun sebep olduğu erozyonu engeller. 100 kilogram humus,195 lt. suyu muhafaza edebilmektedir. Bitkilerin besin edimini kolaylaşır. Tuz formundaki sentetik gübreler suyla karıştığında bitkilerin doğrudan alabileceği forma dönüşür ve bitkilerin emilimi için zorlama durumu ortaya çıkar. Bitkiler tarafından emilimi gerçekleşmeyen fazlalık ise toprağın altına sızarak yeraltı sularının kirlenmesine neden olmaktadır. Bu duruma çare olan kompost,bitkilerin istediği zamanda ve formda alabilecek besin msaddelerini içerdiği için sadece besin kaynağı değil,aynı zamanda besin deposu özelliğini de taşımaktadır. Büyümeyi hızlandırır ve bitkileri güçlendirir. Çok düşük yoğunlukta bile olsa topraktaki humus sayesinde bitki gelişimi hızlanmaktadır. KOMPOST KULLANIM ALANLARI Süs bitkileri alanında, tarla güllerinin yetiştirilmesinde, sera bitkilerinin yetiştirilmesinde, peyzaj mimarlığı uygulama alanlarında, yeni yerleşim alanlarında yeşil alanların yapılmasında, eskilerin de bakım işlemlerinde, yeni park ve bahçelerin kurulmasında ve eskilerin de bakımında, spor sahalarının çevre yeşillendirilmelerinde ve yeni yeşil alan entegrasyonunda, dere, akarsu ve benzeri kıyılarının stabilitesinin sağlanmasında, eğimli yamaçların , otoyol kenarlarının stabilize edilmesinde ve yeşillendirilmesinde, püskürtme sistemi ile yamaçların yeşillendirilmesinde, fidancılıkta, çeşitli fidan yetiştirmede, tekrar kültüre alma , yeşillendirme, sanayinin neden olduğu peyzaj bozulma alanlarının yeniden yeşillendirilmesinde, deponilerde, taş ocaklarında, maden ocaklarında kum ve çakıl ocaklarında peyzaj düzenleme çalışmaları yaparken, yeterince ana toprak bulunamaması halinde, toprak yedeği ve iyileştiricisi olarak kullanılması, toprak kamulaştırılan, birleştirilen yerlerde toprak ıslahında kullanılması, ses ve gürültü önleme perdelerinin inşaatında, dolgu maddesi veya üst örtü tabakasının maddesi olarak kullanılması, üzüm bağlarında, toprağın özelliklerini iyileştirmek ve erozyonu engellemek için, ormancılıkta, orman toprağını rejenere etmek ve iyileştirmek için kompost karışımlarının kullanılması, biyofiltre tesislerinde, hayvan atıklarının değerlendirildiği tesislerden, arıtma tesislerinden , hayvancılık sanayiinden ya da diğer sanayii işletmelerinden gelen rahatsız edici koku ve sorununu elimine etmek için yaygın bir şekilde kullanılabilmektedir. Kompost makinasının kullanım alanları: Restorantlar, okullar, üniversiteler, kafeler / kafeteryalar, belediye parkları, oteller, gıda işleme endüstrileri, alışveriş merkezleri, süpermarketler, havaalanları, konut siteleri, hastaneler, kurum yemekhaneleri gibi organik atık çıkan her yerde kullanılabilmektedir. Kompost için hangi atıklar kullanılabilir? MUTFAKTAN: Meyve, sebze kabukları ve artıkları, yemek artıkları, et ve tavuk kemikleri ufak parçalar, sütlü tatlılar (sıvı süt olmayacak), yumurta kabuğu (ezilmiş), kahve telvesi, kahve filtreler, çay poşetleri (Kayın veya pamuk gibi doğal malzemelerden yapılmış olduğundan ve rayon veya diğer sentetik malzemelerden yapılmış olduğundan emin olun. Şüpheniz varsa açın ve çay yaprakları tek başına kompostlayın), yapraksı çay, bozulmuş soya / pirinç / badem / hindistan cevizi sütü Kullanılmış kağıt peçeteleri ve kağıt havluları, mumsuz karton pizza kutuları (yırtılmış veya küçük parçalara kesilmiş), kağıt poşetler (kıyılmış), tezgahlardan ve zeminlerden süpürüp kalan kırbaçlar, pişmiş makarna, pişmiş pirinç, bayat ekmeği, pide veya ekmek hamuru, unlu mamüller, bayat tortilla cipsi veya patates cipsi, geçmiş makarna sosu veya domates salçası, çerezli gıda ambalajının altından kırıntılar, kağıt havlu ruloları (kıyılmış), bayat krakerler, bayat tahıl, tahıl, makarna gibi karton kutuları (Plastik pencereleri çıkarın ve parçalayın), banyodan, çamaşır odasından, ofisten, evin etrafından, parti ve tatil malzemeleri sayılabilir. Yemekler büyük ölçüde semt pazarlarından taze alınan, ambalajsız ürünler ile pişiriliyor. Dolayısıyla Türkiye’nin muazzam bir kompost potansiyeli var. Evde yemek yapma alışkanlığımız büyük şehirlerde bile atığımızın yaklaşık yüzde 60’ı organiktir. Bu, gelişmiş ülkelere kıyasla çok yüksek bir oran. Akdeniz Bölgesi, dünyanın en popüler turizm bölgelerinden biri ve buna bağlı olarak büyük miktarda gıda atığı üretiyor. Bu organik atıkların yalnızca küçük bir kısmı bile değerlendirilse, ciddi miktarda kompost elde edilebilir. Buğday Ekolojik Yaşamı Destekleme Derneği tarafından yayınlanan belediyeler için “Kompost Rehberi” çok faydalı bir dökümandır. Faydalanmak gerekir.