A. Buğra TOKMAKOĞLU-EGE TELGRAF-İzmir’in Bergama ilçesi Anadolu’nun en eski yerleşim yerlerinden biri. Sayısız medeniyete ev sahipliği yapan Bergama, bu zengin tarihini simgeleyen çok sayıda yapı ve kültürel mirasa ev sahipliği yapıyor. ‘Bergama kağıdı’ olarak da bilinen parşömen ise Bergama’nın en tanınan sembollerinden biri. Parşömenin ortaya çıkış hikayesi dünyanın yaşadığı en büyük krizlerden birine uzanıyor. Farklı tarihi kaynaklarda tüm detayları ile kayda geçen bu kriz, Bergama’nın adının dünyada hiç unutulmayacak bir şekilde duyulmasını sağlamış. MÖ 2 bin 400 yıllarında en önemli yazı maddesi olarak kullanılan papirüs ortaya çıktı. Nil Nehri çevresinde yetişen, yapraksız üçgen gövdeli kamışlardan üretilen papirüs ile birlikte kitaplar uzunca bir süre bu madde ile yazılır hala geldi. MÖ II. yüzyıldan itibaren antik dünyadaki en büyük iki kütüphane olan İskenderiye ve Bergama Akropol kütüphaneleri arasında bir tür zenginlik savaşı ile rekabet başladı. Bergama Akropol Kütüphanesi kitap sayısını iki yüz bine çıkarıp İskenderiye Kütüphanesi’ni geride bıraktı. Yine o dönemlerde Atina’da yaşayan ünlü koleksiyoner Neleus kendi arşivindeki ünlü kitaplarını açık artırma ile satışa çıkardı. Bu açık artırmaya İskenderiye ve Bergama kütüphanelerinin yetkilileri de katıldı. Bergama Kütüphane yetkilisi kitapların ağırlığı kadar altın ödeyerek kitapları satın aldı. Bu yüklü satış Mısır ve Anadolu’da büyük ses getirdi. Mısır Krallığı bu rekabetten aldığı ağır yara sonucunda kendileri için büyük gelir kaynağı olan papirüs ihracatını yasaklayarak İskenderiye Kütüphane yetkilisini görevden aldı. Bergama Krallığı ise yeni kitapların yazımı için en önemli madde olan papirüsün yokluğunda zor duruma düştü çaresizce. ALTERNATİF ARAYIŞI Yaşanan bu krizle beraber Bergama Kralı II. Eumenes Papirüs’e alternatif bir yazı maddesi bulanı ödüllendireceğini açıkladı. Çok geçmeden Sardesli sanatçı Krates, krala dişi buzağı derisinden özel biçimde hazırlanmış, üzerine yazılabilir bir örnek getirdi. İstenilen kullanışa elverişli görülen bu kağıtlar daha sonraları bilim dünyasının yolunu ışıtacak olan parşömen adını aldı. Krates’in yardımcısı olan İrodikos ise derileri ince bölümlere ayırarak daha kullanışlı bir hale getirdi. Bu kağıda da Charta Pergamena yani Bergama kağıdı adı verildi. Bergama kağıdı denince parşömen, ilk çağ kitaplığı denildiğinde ise Bergama Kütüphanesi çağrışımı o güçlü, rekabet dolu yıllara uzanıyor. YAŞAYAN İNSAN HAZİNESİ Bergama, günümüzde parşömene hayat veren ustaların yetiştirdiği yeni isimlerle de sıkça ismini duyuruyor. Parşömen yapan ve günümüzde Midilli Adası’nda yaşayan Bergamalı Nesrin Ermiş Pavlis, 'Somut Olmayan Kültürel Miras Taşıyıcısı' unvanını 2022 yılında aldı. Pavlis'e el veren parşömen ustası İsmail Araç ise "Yaşayan İnsan Hazinesi" ilan edildi. Bergama Parşömen, parşömenin hediyelik eşya olarak kıymet görmesine destek olan bir aile işletmesi. El yapımı parşömenlerle Bergama’nın dünyaya tanıtılmasına katkı koyan bu işletme Bergama ziyaretinde mutlaka uğranılması gereken yerlerden. Bergama’nın somut olmayan kültürel mirası Parşömen’in gelecek kuşaklara aktarılması amacıyla düzenlenen ve bir ahilik geleneği olan Peştemal Kuşanma Töreni Bergama Belediyesi’nin ev sahipliğinde tarihi Üç Kemer Köprüsü yanı başında Antik Selinos Kanalı’nın yamacında bulunan Tabakhane Binası’nda düzenlendi. Dilerim bu törenin yenilerine de ev sahipliği yaparlar.