İzmir Büyükşehir Belediyesi normalleşme sürecinde toplu ulaşım kullanımının azalması nedeniyle artan trafik yoğunluğuna karşı bisiklet yolu projelerini gündeme aldı. Ayrılmış bisiklet yolları, daha hızlı uygulamaya alınabilecek paylaşımlı bisiklet yolları ve bisiklet şeritleri projelerine başlayan Büyükşehir Belediyesi, bisiklet kullanımının önemine dikkat çekerken EŞPEDAL Derneği de Türkiye’de bir ilke imza attı. ‘Eşpedal’ yani tandem olarak adlandırılan ve iki kişinin birlikte eşgüdümlü şekilde kullanımı için tasarlanan bir bisiklet aracılığı ile görme engelli bireylerin bisiklet sürebilmesi fikrinden ortaya çıkan derneğin Proje Koordinatörü Taşkın Özgür, bu amaç ile bir proje ile yola koyulduklarını söyledi. Özgür, “Birleşmiş Milletler Kalkınma Fonu (UNDP) ve Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından finanse edilen SGP isimli proje çağrısını değerlendirerek ‘Yeşile Çevir’  isimli bir proje hazırladık. Projemiz kabul edildi. Bu sayede engelli vatandaşlarında bisiklete özgürce binebilecek” dedi.  
  • Öncelikle Eşpedal Derneği’nin kuruluş hikayesinden söz edebilir misiniz?
 Eşpedal sözcüğü  bir bisiklet üstündeki iki kişinin eşit emek ve özveri  harcayarak yol almasını ifade eder. Eşpedal, bisikletin herkese eşit halidir. Aynı zamanda bizler için Tandem bisikletin Türkçe karşılığıdır. Derneğimiz engelli bireylerin, açık alanda spor yapma, yaşadığı şehri ve doğayı gezerek tanıma, engelli engelsiz etkileşiminde görülen eksiklik ve engellilerle ilgili sorunlara dikkat çekmek ve bisikleti aracı kılarak çözüm yolları üretmek amacıyla 2015 yılı Kasım ayında İstanbul, Kayseri ve İzmir ’de yaşayan girişimci birkaç genç tarafından kuruldu. İstanbul’da bulunan genel merkezimiz genel kurul kararı ile İzmir’e taşınmış olup  2017 yılından bu yana 6 temsilciliği ile İzmir merkezli olarak aktif faaliyet göstermeye devam etmektedir.  İzmir merkezli olarak faaliyet gösteren derneğimizin şu an  Ankara, Bursa, Çanakkale, Denizli, Gaziantep ve Manisa illerinde temsilcilikleri mevcut. Yakın bir zamanda Antalya ve İstanbul’da da temsilciliklerimizi aktif hale getirmeyi düşünüyoruz. 2019 sonu itibariyle 28’i kadın toplam 67 üyemiz ve ülke genelinde 800’e yakın gönüllümüzle derneğimiz Türkiye’de kendi alanında ilk ve en güçlü dernek olma özelliğine sahip.  
  • Derneğin amaçları ve faaliyetleri ve gerçekleştirilen projelerden söz edebilir misiniz?
 Biz EŞPEDAL olarak engelli ve engelsiz, bisikletli ve bisikletsiz ayrımı yapmadan herkesi eşit biçimde hayata dahil etmeyi, engelli ve engelsiz bireyler arasındaki mesafeyi bisiklet kullanarak aşmayı hedefliyoruz. Temel misyonumuz; engelli ve engelsiz bireylerin bisiklet ile yol arkadaşlığı yapmaları, sürdürülebilir ve temiz bir ulaşım aracı olan bisiklete herkesin erişimini sağlamak ve toplumdaki bireylerin engellilere yönelik ön yargılarını aşmaları için bir model oluşturmak, bu modeli toplumsal ve kurumsal seviyelerde yaygınlaştırmak. Bu amaçlarımıza ulaşmak için haftalık düzenli bisiklet turları, kamplı tur organizasyonları, üye ve gönüllü eğitim faaliyetleri, seminer ve çalıştaylar, medya  tanıtım ve savunuculuk faaliyetleri, paralimpik bisiklet yarışlarına düzenli katılım gibi çeşitli faaliyetler düzenlemekteyiz. Bunun yanında yurtiçi yurt dışı proje duyurularını takip etmekte ve başvurular da yapmaktayız. 2016’da Sabancı Vakfı Fark Yaratanlar Projesine dahil olduk. 2017 yılında yurt dışından 4 ayrı ülkeden gelecek görme engellilerin İzmir’de ağırlanarak iyi uygulama örneklerinin paylaşılacağı bir ERASMUS proje taslağı hazırladık. 2018 yılında Avrupa Birliği tarafından finanse edilen ve Sivil Toplum Geliştirme Derneği tarafından koordine edilen  2 yıl süreli ‘BİRLİKTE’ projesine dahil olduk.  Proje kapsamında Stratejik planlama  ve kurumsal kapasite geliştirme amaçlı  çalışmalarımızı daha düzenli olarak yapmaya başladık. Bir okul gibi çok şey öğrendiğimiz Birlikte projesi Ağustos ayında son buluyor.  ‘ULUSLARARASI BİR PROJE’
  • Uluslararası nitelikte projeler üretiyor musunuz? Çünkü bahsettiğiniz üzere bisiklet evrenseldir...
 2019 yılı sonunda Birleşmiş Milletler Kalkınma Fonu(UNDP) ve Küresel Çevre Fonu(GEF) tarafından finanse edilen SGP isimli proje çağrısını değerlendirerek  ‘Yeşile Çevir’  isimli bir proje hazırladık. Projemiz  kabul edildi şubat ayında Birleşmiş Milletler Türkiye ulusal koordinatörlüğü ile sözleşme imzaladık. Ancak pandemi nedeniyle proje açılışını Eylül ayına erteledik. Yeşile Çevir, kentsel ulaşımda bisiklet kullanımının yaygınlaştırılması   amacıyla  engelli vatandaşlarımızın da kullanacağı tipte bisikletlerle çeşitlendirilmiş,  bireylerin nispeten kendi yaşam alanlarına daha yakın erişilebilir noktalara  konumlandırılacak  istasyonlarımızdan bisikletlerin bedelsiz olarak temin edileceği aynı zamanda çevreci ulaşım  ve karbon ayak izi azaltma yöntemleri gibi konularda bilgilendirici seminer ve faaliyetleri de içeren bir proje. İzmir merkezli yürütülecek proje kapsamında paydaşımız olan Balçova, İzmir Büyük Şehir, Bornova ve Karşıyaka belediyelerinin desteği ile erişilebilir koşullara uygun noktalara  bisiklet istasyonları kuruyoruz. İlk planda her istasyonda ikişer adet tandem bisiklet olacak. İlerleyen aşamalarda bazı  istasyonlarımıza ortopedik engellilerin kullanabileceği hand bike( el bisikleti) tipinde bisikletler ekleyerek farklı engel gruplarına da hitap eder hale gelmek amacındayız. Bisikletlere  bir mobil yazılım üzerinden erişilecek. www.espedal.org sayfamızdan Yeşile çevir katılım formunu dolduran bisiklet severler EŞPEDAL istasyonlarında bisiklet üzerindeki karekod okutarak kilitlerini açıp bisikletleri kullanmanın keyfini çıkarabilecek. Bisikletlerin sadece engellilerle birlikte kullanma zorunluluğu yok. Proje süresi boyunca tüm bisikletler ücretsiz hizmete sunulacak. Proje bütçesi dahilinde 5 noktada istasyon kurmuş olacağız ayrıca birlikte bisiklet sürmek isteyen engelli ve engelsiz bisiklet meraklıları mobil bir yazılım üzerinde bir araya getirecek bir uygulama hazırlamayı düşünüyoruz ancak bu konuda bütçemiz sınırlı ve sponsorluklara açığız. Verilecek destekle tandem bisiklet sayılarımızı ve şehir geneline kurulacak istasyon sayılarını artırabiliriz.  ‘8,5 MİLYON ENGELLİ VAR’  
  • Eşpedal bisiklette bildiğimiz sürüş kavramları biraz değişiyor olabilir. Yol arkadaşlığının ne gibi artıları olabilir?
 Bisikletin ön selesinde oturan engelsiz sürücüyü pilot, arka selede oturan sürücüyü ise kopilot olarak adlandırıyoruz. Pilotların dikkat etmesi gereken ilk şey, engelli birini taşıyarak yardım etmekte olduğu fikrinden uzaklaşması olmalı. Pilot ve kopilot sürücü aynı bisiklet üzerinde eşit çaba harcayarak yol alıyor yani yol arkadaşlığı yapıyor. Sürüş boyunca Pilot, kopilota yolun durumuna göre sürüş bilgileri vermenin yanı sıra içinde bulunulan çevreyi de mümkün olduğunca betimleyerek, kopilotun doğadaki görsel öğeleri keşfetmesine katkıda bulunur, Kopilot da görme dışındaki duyularını kullanarak çevresi hakkında edindiği bilgileri pilotla paylaşır ve diğer duyuların kullanımı konusunda farkındalık oluşturmaya katkı sağlar.  Yol arkadaşlığı engelli ve engelsiz bireylerin birbirlerini tanımasını, etkileşimini ve birlikte sosyalleşme sürecini de  ifade eden bir kavram aslında. Türkiye’de resmi rakamlar tam olarak bilinmese 8,5 milyon engelli vatandaş bulunuyor. Bunların içinde görme engelli birey sayısı yaklaşık olarak 800 bin kişi civarında. Toplumsal önyargılar nedeniyle engelli ve engelsiz insanlar birbirlerini yeterince tanımıyor ve yaşam şekilleri hakkında net bilgisi yok. Eşpedalla şehri gezerken  bireyler sadece pedal çevirmiyor birbirlerini de tanıyor ve bu kurulan bağ yani yol arkadaşlığı sayesinde karşılıklı yaşam deneyimleri aktarılarak bilgi eksikliği kaynaklı yanlış algılar ortadan kalkmış oluyor.  
  • Son olarak, bisikletin hayatın her alanına girebilmesi için yerel yönetimlerden beklentileriniz var mı?
 Öncelikle engellilerin erişilebilirlik sorunlarının  ortadan kaldırılması, kaldırımların ortasına dikilmiş direkler, ağaçlar, açısı fazla ayarlanmış rampalar, eksik veya hatalı kılavuz çizgileri gibi  yanlış mimari düzenlemeler erişilebilirliğin önündeki  önemli engeller, diğer yandan toplu ulaşımda duraklar ve otobüs içlerinde  sesli anons sistemlerini çalışır hale getirilmesi, metro ve banliyö istasyonlarında güvenliğin refakatçi mantığından çok üst seviye erişilebilirlik ve fiziksel/mimari güvenlik imkanları yaratılarak sağlanması  her fırsatta dile getirdiğimiz beklentilerimiz. Diğer yandan bir bisiklet derneği olarak bisikletin sadece sahil kıyısında gezi değil gerçek bir ulaşım aracı haline gelmesi için mahalle içlerine kadar yaygınlaşacak  paylaşımlı yol ya da bisiklet yolları ile güvenli bisiklet sürüş imkanlarının sağlanması, dezavantajlı bireyleri de kapsayacak şekilde  herkes için bisiklet kullanma imkanlarının artırılmasını istiyor bu yönde yapılan çalışmalara destek veriyoruz. Biz engelli engelsiz herkesin bisiklet üstünde sokağın ve doğanın seslerini, kokusunu, rüzgarı, özgürlüğü tatması için çalışıyoruz. Sloganımız ‘HERKES İÇİN BİSİKLET!’ Gelin birlikte pedallayalım. Rana Beyza Öztürk / Özel Haber