Türk sinemasının Beşiktaşlı yönetmeni
Memduh Ün, Türk sinemasına senarist, yapımcılık dahil olmak üzere her alanda emek verdi. Daha çok ortalama piyasa fil...
Memduh Ün, Türk sinemasına senarist, yapımcılık dahil olmak üzere her alanda emek verdi. Daha çok ortalama piyasa filmleri ile öne çıktı. Ama Beşiktaşlı olduğunu pek az kimse bildi
Türk sinemasının şüphesiz usta bir yönetmeniydi. Benim notlarımda daha çok “Ağrı Dağı Efsanesi”, “Zıkkımın Kökü” ve “Bütün Kapılar Kapalıydı” filmleriyle yer alıyor. Orhan Kemal uyarlamalarını da not düşmem lazım. Bir bakalım Memduh Ün neler yapmış…
1920’de İstanbul’un Kasımpaşa'da dünyaya geldi. Babası polis Mustafa Ün, annesi bir deniz yüzbaşısının kızı olan Makbule Ün’dür.
1937’de Vefa Lisesinden mezun oldu. 1938 yılında girdiği İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesindeki eğitimini üçüncü sınıfta bıraktı.
Ortaokulda futbolla tanışan ve Langa Genç Takımı’nda futbol oynayan Ün, 1940-1942’de BJK Beşiktaş'ta yer aldı. 1941 yazında Ankara Demirspor’ da oynadı. Takımı 1942-43 sezonunda Ankara ligi şampiyonu oldu. Askerliğini 1946’da Ankara’da tamamladıktan sonra İstanbulspor takımının antrenmanlarına katıldı, ardından İETT Futbol Takımı’na geçti. Futbol hayatı devam ederken bir yandan da Eskişehir Şeker Fabrikası'nda, TCDD'de ve Elektrik İdaresinde memurluk yaptı.
Damga ile başlayan yolculuk
1947'de amatör oyuncularla çalışmak isteyen yapımcı Hürrem Erman’ın "Damga" filminde oynaması teklifi üzerine Turhan Ün takma adıyla bu filmde oyuncu olarak yer aldı. 1949’da Cahide Şen ile evlendi. Bu evlilikten bir oğlu, bir kızı dünyaya geldi
İETT’de memurluk yapmayı sürdüren Ün, 1949’da Karadeniz Postası filmi ile ikinci kez oyunculuk yapma fırsatı yakaladı. Ardından arkadaşı Arşavir Alyanak ile birlikte senaryosunu yazdıkları Hayat Acıları (1951) adlı filmi çekerek ile yapımcılık deneyimini gerçekleştirdi. Arşavir ve Ün, ticari başarı sağlayan bu filmin bütün haklarını Ceylan Film’e satarak kendi yapım şirketleri olan Yakut Film’i (1951) kurdular. 1954’e kadar Yakut Film’in ve başka şirketlerin filmlerinde oyunculuk yapmaya devam eden Ün, 1954'te yönetmenliğe geçti. İlk filmi Düşman Aşıklar’ ın uğradığı ticari başarısızlık ile hayal kırıklığı yaşadı. Ertesi yıl melodram kalıbına uygun temalar kullanarak yaptığı Yetim Yavrular ile başarıyı yakaladı ve 1959’a kadar koyu melodram filmleri yapmayı sürdürdü. Bu dönemdeki filmlerinin çoğunda Muhterem Nur başrol oyuncusu olarak rol aldı.
Üç Arkadaş’ın başarısı
Ün, 1958'de Üç Arkadaş filmiyle melodram kalıbının dışına çıkarak sinema dilini değiştirdi. Film, Türkiye sinemasının en iyi filmlerinden biri olarak kabul edildi. Bu filmdeki başarısı sayesinde Film Dostları Derneği’ne davet edilen sanatçı, Türk sinemasının önemli yönetmenleri arasına katıldı. Bu dönemde Fatma Girik’ le yaşamaya başladı ve çiftin birlikteliği hayat-boyu devam etti.
1960 yılında çektiği Ayşecik filmi ile Türkiye sinema tarihinin çocuk yıldızlar dönemini başlattı. Ayşecik’le kazandığı başarının ardından Arşavir Alyanak ile Yakut Film’de ortaklığı sona erdi ve Uğur Filmi kurdu. Gişe garantisi olan filmler üretmeye yönelen Memduh Ün, yıldız oyunculara uygun filmler üretti. Ayhan Işık ile polisiye ve komedi filmleri, Fatma Girik ile güçlü erkeksi kadın tipleri üzerinden filmlere çevirdi.
Kırık Çanaklar ve edebi uyarlamalar
1960'ta Be-ya Film adına çektiği ve Edmond Morris'in Tahta Çanaklar adlı oyunundan uyarladığı Kırık Çanaklar, 2. Türk Film Festivali'nde "En İyi Yönetmen" ve "En İyi Film" ödüllerini aldı. Daha sonra yerli ve yabancı uyarlamalara yönelerek Orhan Kemal, Kerime Nadir, Graham Green, William Irish, Peride Celal gibi edebiyatçıların eserlerini sinemaya uyarladı. Kemal Tahir'in senaryosunu yazdığı Namusum İçin'i yönetti. Film, 3. Antalya Altın Portakal Film Festivali'nde En İyi Yönetmen ödülünü aldı.
1970’li yıllarda yönetmenlikten çok yapımcı kimliği ile filmler üretti. Ağrı Dağı Efsanesi (1975) filmi ile 13. Altın Portakal Film Festivali’nde En İyi Yapımcı ödülü aldı. 1980’li yıllarda Kemal Sunal filmlerinin yapımcılığını üstlendi.
Kemal Sunal filmlerinin yapımcısı
1990 yılında kendisi finanse ederek çektiği ilk film olan Bütün Kapılar Kapalıydı filmini çekerek daha önceki filmlerinde görülmeyen bir konu ve sinematografiye yöneldi. Bunu Gün Ortasında Karanlık ve pek çok ödül alan Zıkkımın Kökü filmleri izledi. Yönetmenliğini üstlendiği son film Sinema Bir Mucizedir (2005) oldu ancak rahatsızlığı nedeniyle filmi tamamlayamayıp Tunç Başaran’a devretti.
Mimar Sinan Üniversitesi Sinema-TV Bölümünde öğretim görevlisi olarak çalıştı.
Sinema sanatçısı Memduh Ün 16 Ekim 2015 tarihinde tedavi gördüğü Bodrum da 95 yaşında öldü.
Memduh Ün, filmleriyle ilgili “Memduh Ün Filmlerini Anlatıyor” kitabını yazdı. Meraklıları yönetmenin bu serüvenini kitaptan uzun uzun okuyabilir.
KUTU…KUTU…KUTU…
Yönettiği bazı filmler
Sinema Bir Mucizedir/Büyülü Fener - 2005
Yer Çekimli Aşklar - 1995
Zıkkımın Kökü - 1992
Bütün Kapılar Kapalıydı - 1990
Gün Ortasında Karanlık - 1990
Gönül Dostları - 1987
Garip - 1986
Kaçak - 1982
Kanlı Nigar - 1981
Devlet Kuşu - 1980
Cevriyem - 1978
Bir Tanem - 1977
Cellat - 1975
Ağrı Dağı Efsanesi - 1975
Toprak Ana - 1973
Murat İle Nazlı - 1972
Para - 1972
Sezercik Aslan Parçası - 1972
Üç Arkadaş - 1971
Kara Peçe - 1970
Büyük Yemin - 1969
Vuruldum Bu Kıza - 1968
Zilli Nazife - 1967
Son Gece - 1967
Aslan Yürekli Kabadayı - 1967
Yaprak Dökümü - 1967
Fakir Çocuklar - 1966
Aslan Pençesi - 1966
Altın Çocuk - 1966
Vahşi Sevda - 1966
Dağ Başını Duman Almış - 1964
Öp Annemin Elini - 1964
Ağaçlar Ayakta Ölür - 1964
Halk Çocuğu - 1964
Kanun Karşısında - 1964
Yavaş Gel Güzelim - 1963
Bire On Vardı - 1963
Kısmetin En Güzeli - 1962
Üç Tekerlekli Bisiklet - 1962
Akasyalar Açarken - 1962
Belalı Torun - 1962
Güneş Doğmasın - 1961
Avare Mustafa - 1961
Boş Yuva - 1961
Bir Serseri - 1960
Kırık Çanaklar - 1960
Murada Ereceğiz - 1958
Çoban Kızı - 1958
Üç Arkadaş - 1958
Ayşe'nin Çilesi - 1958
Zeynebin Aşkı/Güllü Fatma - 1957
Yetim Ömer - 1957
Zeynep'ın İntikamı - 1956
Piç/Kahpe Dünya - 1956