Antalya'nın Akseki ilçesinde, Hanımeligiller (Caprifoliaceae) familyasından ve Pelemir (Cephalaria) cinsinden yeni bir endemik bitki türü keşfedildi. Selçuk Üniversitesi Fen Fakültesi'nden emekli Prof. Dr. Ahmet Duran tarafından keşfedilen bitkiye, "Efe pelemiri" adı verildi.
ULUSLARARASI DERGİDE YAYIMLANDI
Yeni keşfin bilimsel adı "Cephalaria suleyman-uysalii" olarak belirlenirken, bitkiyle ilgili bilimsel makale uluslararası bilim dergisi Phytotaxa'da yayımlandı. Prof. Dr. Duran, yeni bitkinin dar bir alanda yetiştiğini ve birey sayısının yaklaşık 130 olduğunu ifade etti. Bitkinin, Dünya Doğayı ve Doğal Kaynakları Koruma Birliği (IUCN) kriterlerine göre CR (Critically Endangered) kategorisinde yer aldığı belirtilerek, neslinin çok yüksek tehdit altında olduğu vurgulandı.
Türkiye'de yetişen yaklaşık 12 bin bitki türünden 3 bin 500'ünün endemik olduğunu belirten Prof. Dr. Duran, Antalya'da bilinen endemik tür sayısının 705 olduğunu söyledi. Dünyada yalnızca Antalya'da yetişen 249 endemik bitki türü bulunuyor. Bu bitkilerden 75'i CR kategorisinde yer alıyor ve öncelikli olarak korunması gereken bitkiler arasında gösteriliyor. Akseki'nin bulunduğu alanın, Toros Dağları'nın önemli buzul sığınaklarından biri olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Duran, bölgenin biyoiklimsel özellikleri sayesinde buzul devri bitkilerine korunaklı bir yaşam alanı sağladığını belirtti. Akseki'nin bu özellikleri, bölgeyi aynı zamanda bir "Genetik Rezerv Alanı" haline getiriyor.
AKSEKİ'NİN 23’ÜNCÜ ENDEMİK TÜRÜ
Akseki’de bugüne kadar bilinen endemik bitki sayısı 318 olarak kaydedildi. Bu bitkilerden 28'i, IUCN kriterlerine göre CR kategorisinde yer alıyor. "Efe pelemiri" ise Akseki'nin literatüre geçen 23’üncü endemik bitkisi oldu.
Pelemir türlerinin halk arasında ateş düşürücü, iltihap giderici ve sakinleştirici olarak kullanıldığı bilinirken, son yıllarda yapılan araştırmalarda saponin türü bileşiklerin kanser tedavisinde potansiyel taşıdığı tespit edildi. Ayrıca pelemir yağının sabun ve deri sanayisinde kullanıldığı, düşük oranlarda buğday ununa katılarak ekmeğin bayatlamasını geciktirdiği belirtildi.
FEN BİLGİSİ ÖĞRETMENİNE VEFA
Bitkiye adını veren Süleyman Uysal, Aksekili bir fen bilgisi öğretmeni olarak doğa ve bitki tutkusu ile tanınıyor. Bitkinin ilk örneklerini keşfeden Uysal, bulgularını Prof. Dr. Ahmet Duran'a iletti. Yapılan araştırmalar sonucunda bitkinin yeni bir tür olduğu anlaşılınca, Prof. Dr. Duran bitkiye Uysal'ın adını vermeye karar verdi. Prof. Dr. Duran, bitkinin kimyasal özelliklerini eczacılık fakültesindeki meslektaşlarıyla araştıracaklarını belirterek, ilerde ilaç ve gıda sektöründe kullanımının değerlendirilebileceğini ifade etti.
