Ahmet Buğra TOKMAKOĞLU/EGE TELGRAF- Binlerce yıllık geçmişiyle medeniyetlere tanıklık eden zeytin ağacı, yalnızca bir bitki değil, aynı zamanda kültürel bir sembol olarak insanlık tarihi boyunca sosyal yaşamın bir parçası olmayı başardı.
Antik çağlardan günümüze uzanan kadim zeytin ağacı barışın, ölümsüzlüğün ve bilgeliğin simgesi olarak edebiyattan mitolojiye, ekonomiden gündelik yaşama kadar pek çok alanda önemli bir yer edindi. Özellikle Akdeniz coğrafyasında, zeytin ağacıyla kurulan bağ sadece ekonomik değil, duygusal ve tarihsel derinliği olan bir ilişkiyi ifade etmesi nedeniyle benzersiz bir anlam taşıyor.
Türkiye’de son dönemde zeytinlik alanların korunmasına yönelik yasa tartışmaları da bu kutsal ağacın ne denli hayati olduğunu bir kez daha gündeme getirdi. Zeytin ağacına sahip çıkmak toprağa, geçmişe ve geleceğe sahip çıkmak anlamına geliyor.
TARIMDAN SOFRAYA
Zeytin tarımı, Akdeniz havzasının en önemli geçim kaynakları arasında yer alıyor. Türkiye, İspanya, Yunanistan, İtalya, Fransa, Lübnan, Kıbrıs, Cezayir, Fas, İsrail ve Tunus gibi ülkelerde yüz binlerce aile, zeytin üretimiyle geçimini sağlıyor.
Zeytin hem sofralık olarak hem de zeytinyağı üretiminde kullanılıyor. Sağlıklı beslenme üzerindeki etkileri tartışmasız olan zeytin ve zeytinyağı günümüz dünyasında stratejik bir tarım ürünü olarak kabul ediliyor. Türkiye, dünya zeytin üretiminde ilk beş içinde yer alırken; Aydın, Manisa (ağırlıklı Akhisar), Balıkesir, İzmir, Mersin ve Hatay gibi iller bu üretimin ana merkezleri arasında.
Ülkemizde en çok zeytin ağacına sahip bölge ise Manisa'nın Akhisar ilçesi. 16 milyona yaklaşan ağaç sayısı ile Akhisar Türkiye sofralık zeytin üretiminin yüzde 70'ine yakınını tek başına karşılıyor. Zeytinyağı üretimi ve elde edilen gelirle de Akhisar Türkiye'de zirvede yer alıyor.
Zeytinyağı son yıllarda sağlıklı yaşama olan ilgi birlikte daha da kıymetli hale geldi. Düşük asit oranı, yüksek antioksidan değeri ve doğal üretim yöntemleri sayesinde Akdeniz diyetinin baş tacı olan zeytinyağı, sadece bir mutfak ürünü değil, aynı zamanda ihracat gücü yüksek bir ürün. Ege Bölgesi’nde her yıl düzenlenen zeytin hasat festivalleri hem üretici hem tüketici açısından bu kültürün yaygınlaştırılmasında büyük rol oynuyor.
Zeytine ve zeytinyağına ithaf edilen özel etkinlik ve organizasyonların sayısının artması, bu alandaki bilimsel çalışmalarla özellikle beslenme önerilerinin yaygınlaşması kıymetli ürüne olan talebi de artırıyor. Tüm bu gelişmeler Türkiye'de ciddi tehdit altında olan zeytin ve zeytinyağının binlerce yıllık serüveninde hayatımızda belki de eskisinden daha fazla ihtiyaç duyacağımız bir ürüne dönüşmesini de sağlayabilir.
ZEYTİN ROTALARI
Türkiye’de zeytin temalı rotalar, doğa, kültür ve gastronomi turizmini birleştiriyor. Aydın’ın Karacasu ilçesinde bulunan 1650 yaşındaki zeytin ağacı, tarihe meydan okuyan yapısıyla ziyaretçileri büyülüyor. Ayvalık’taki zeytin müzesi ve Cunda Adası’nda geleneksel taş baskı zeytinyağı üretim tesisleri, ziyaretçilere hem bilgi hem de tat sunuyor.
Akhisar Egea Zeytin ve Zeytinyağı Müzesi geleneksel zeytin ve zeytinyağı üretimindeki ekipmanlardan saklama kaplarına kadar bu efsanevi meyvenin öyküsünü anlatıyor. Kırkağaç, Soma ve Kınık üzerinden Bergama'ya uzanan rota üzerinde çok sayıda anıt zeytin ağacı tarihi ve turistik cezbedici duraklarla dolu. Zeytin bu bölgelerde kültürel mirasın temsilcisi olarak gündelik hayatın en önemli parçalarından biri.
Urla Köstem Zeytinyağı Müzesi ise hem zengin eserleri hem de etkileyici restoranı ile ülkemizin gururlarından biri. Urla, Seferihisar ve Milas gibi bölgelerde düzenlenen zeytin hasat turları hem doğayla buluşmak hem de üretim sürecine tanıklık etmek isteyenler için eşsiz bir fırsat. Zeytin ağaçları arasında yapılan yürüyüşler, hasat deneyimleri ve sonrasında tadılan zeytinli tarifler, bu rotaları çok yönlü hale getiriyor.
AKDENİZ’İN ÖTEKİ YAKASI
İtalya'nın Puglia bölgesi, binlerce yıllık zeytin ağaçlarıyla çevrili yolları ve taş çiftlik evleriyle meşhur. Buradaki bazı zeytin ağaçlarının 3 bini yılı aşkın yaşı olduğu tahmin ediliyor. Puglia’da düzenlenen zeytinyağı tadım turları, ziyaretçileri gastronomik bir keşfe çıkarıyor. Toskana bölgesinde ise butik üreticiler eşliğinde doğrudan zeytinyağı atölyelerine katılmak mümkün. İtalya gastronomi turizminde zeytin ve zeytinyağıyla öne çıkan ülkeler arasında en iyi örneklerden.
Yunanistan’ın Kalamata bölgesi hem zeytini hem de zeytinyağıyla dünya çapında üne sahip. Kalamata Zeytin Festivali boyunca düzenlenen sokak şenlikleri ve atölyeler, zeytin kültürünü canlı tutuyor.
İspanya’da ise özellikle Endülüs bölgesi, dev zeytinlikleri ve teknolojik üretim tesisleriyle öne çıkıyor. Jaén bölgesi, dünyanın en büyük zeytinyağı üretim merkezlerinden biri olarak kabul ediliyor ve burada UNESCO destekli tematik rotalar oluşturulmuş durumda.
