Türkiye, coğrafi konumu, üretim potansiyeli ve dinamik iş gücüyle dünya ticaretinde her zaman önemli bir yere sahip olmuştur. Ancak, son yıllarda üretim maliyetlerinde yaşanan artış, teknolojik gelişmelerin yeterince takip edilememesi, finansman kaynaklarına erişimin kısıtlanması sonucu yatırımların durma noktasına gelmesi ve döviz kurlarının baskılanması ile ihracatta kan kaybetmeye devam ediyor.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından açıklanan 2023 yılı dış ticaret verileri, ülkenin uluslararası arenadaki yerini gözler önüne seriyor. İlk bakışta, 2023 yılında Türkiye'nin dış ticaret performansı, tüm zorlu koşullara rağmen sağlam bir direnç sergilemiş gibi görünse de pandemiden önceki süreçte hızlı bir yükseliş trendine giren ihracatın ithalatı karşılama oranı 2019 yılında ulaştığı rakamlardan oldukça uzak bir noktada duruyor.
TÜİK verilerine göre: 2023 yılı Ocak-Aralık döneminde dış ticaret açığı yüzde 3,2 azalarak 109 milyar 541 milyon dolardan, 105 milyar 997 milyon dolara geriledi. İhracatın ithalatı karşılama oranı ise 2022 Ocak-Aralık döneminde yüzde 69,9 iken, 2023 yılının aynı döneminde yüzde 70,7'ye yükseldi. Genel ticaret sistemine göre ihracat 2023 yılı Ocak-Aralık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre binde 6 artarak 255 milyar 777 milyon dolar, ithalat binde 5 azalarak 361 milyar 774 milyon dolar olarak gerçekleşti. Bu rakamlar, Türkiye'nin küresel pazardaki rekabet gücünü sürdürdüğünü ve her ne şartta olursa olsun uluslararası talep dinamiklerine bir şekilde adapte olduğunu göstermektedir. Ancak özellikle, ithalattaki düşüşün; yurt dışından alınan en önemli kalemlerden olan enerji ve ham madde gibi stratejik alanlarda artan fiyatlar ve arz kısıtlamaları nedeniyle gerçekleştiği göz ardı edilmemelidir.
Geçtiğimiz yıl en çok ihracat yapılan ülkeler sırası ile Almanya, ABD, Irak, Birleşik Krallık, İtalya olmuş, ilk 5 ülkeye yapılan ihracat, toplam ihracatın yüzde 28,8'ini oluşturmuştur. Aynı dönemde ekonomik faaliyetlere göre ihracat payları incelendiğinde; imalat sanayi yüzde 94,2 ile ilk sırada; tarım, ormancılık ve balıkçılık sektörü yüzde 3,8 ile ikinci sırada; madencilik ve taş ocakçılığı sektörü ise yüzde 1,5 ile üçüncü sırada yer almıştır. Ocak-Aralık döneminde yüksek teknoloji ürünlerinin imalat sanayi ürünleri ihracatı içindeki payı yüzde 3,8'dir. Buna göre Türkiye'nin ihracat portföyündeki çeşitliliğe odaklanması ve katma değeri yüksek ürünlerin ihracatının artırılması gerekliliği oldukça açıktır.
Dış ticaret açığının düşürülmesi, dolayısı ile ihracatın artırılması için ihracatçılara yönelik finansal destek araçları geliştirilmelidir. Bu destekler, düşük faizli kredi imkanları, devlet teşvikleri ve sigorta olanakları gibi çeşitli finansal araçları içerebileceği gibi, vergi avantajları ve yatırım teşvikleri şeklinde de olabilir. Özellikle, ihracatı artırmak isteyen şirketlere vergi indirimleri veya vergi muafiyetleri gibi teşvikler sağlanabilir. Bunun yanı sıra, yatırımları teşvik etmek için düşük vergi oranları ve yatırımı özendirecek diğer mali teşvikler de önemlidir. Farklı coğrafyalara ve sektörlere odaklanarak yeni fırsatlar yaratılması amacı ile pazar araştırmalarını finanse etmek ve yeni pazarlara girişi desteklemek için devlet destekli finansal programlar oluşturulabilir. Türkiye'nin ihracatını artırmak için finansal aksiyonlar almak, sadece ekonomik büyümeyi teşvik etmekle kalmayacak, aynı zamanda ülkenin uluslararası rekabet gücünü de artıracaktır.
Gelecek hafta verilerin açıklanacağı takvimden önemli olanları aşağıda paylaşıyorum.
Ekonomik veri takvimi
12 Şubat 2024, Pazartesi Türkiye İşsizlik Oranı
13 Şubat 2024, Salı İngiltere İşsizlik Oranı
13 Şubat 2024, Salı Türkiye Cari İşlemler Dengesi
13 Şubat 2024, Salı Euro Bölgesi Ekonomik Beklenti Endeksi
13 Şubat 2024, Salı ABD TÜFE (Aylık-Yıllık)
14 Şubat 2024, Çarşamba Euro Bölgesi Sanayi Üretimi
14 Şubat 2024, Çarşamba İngiltere TÜFE (Aylık-Yıllık)
15 Şubat 2024, Perşembe İngiltere GSYH (Aylık-Yıllık)
15 Şubat 2024, Perşembe İngiltere Dış Ticaret Dengesi
15 Şubat 2024, Perşembe Euro Bölgesi Dış Ticaret Dengesi
15 Şubat 2024, Perşembe ABD Perakende Satışlar (Aylık-Yıllık)
16 Şubat 2024, Cuma ABD Tüketici Güven Endeksi
Ekonomi ve finans sözlüğü
Akreditif: İhraç edilen malların bedellerinin ödenmesi konusunda belirli şartların yerine getirilmesi halinde ödemenin yapılacağına ilişkin ithalatçının bankası ya da aracı finans kurumu tarafından verilen teminattır. Bu doğrultuda, akreditif, finans kurumlarının belirli bir süre için, belirli bir miktar ve üçüncü bir kişi lehine yabancı ülkedeki bir muhabir bankaya kendi nezdinde kredi açması için gönderdiği bir tür teminat mektubudur (TCMB).
İhracatın ithalatı karşılama oranı: Karşılama oranı = (İhracat / İthalat)*100 formülü ile hesaplanır. Karşılama oranının 100’den büyük olması ülkenin dış ticaret fazlası olduğunu, 100’den küçük olması dış ticaret açığı verdiğini gösterir (TCMB).
