Bir afet anında sadece kendi güvenliğimizi değil, evcil dostlarımızın da hayatta kalmalarını sağlamak en temel sorumluluklarımızdan biri
Deprem gibi doğal afetler hepimizin hayatını bir anda altüst edebilecek güçte felaketlerdir. Türkiye gibi fay hatlarının yoğun olduğu coğrafyalarda yaşayan bireyler olarak, evlerimizi ve hayatlarımızı bu gerçeğe göre şekillendirmemiz gerekiyor. Ancak bu hazırlıklar yalnızca insanlar için değil, hayatımızı paylaştığımız evcil hayvanlarımız için de yapılmalı. Onlar konuşamaz, yardım isteyemez ama biz onların dili olabiliriz. Bir afet anında sadece kendi güvenliğimizi değil, evcil dostlarımızın da hayatta kalmalarını sağlamak en temel sorumluluklarımızdan biri. Bu yazı, deprem öncesi, anı ve sonrasında evcil hayvanların korunmasına dair kapsamlı bir rehber niteliğindedir.
a. Deprem öncesi hazırlık : Hayvanlarınızı güvence altına alın
Depremler öncesinde yapılacak bilinçli hazırlıklar, afet anında yaşanabilecek karmaşayı azaltır ve hayvan dostlarımızın güvenliğini sağlar.
1. Acil Durum Çantası hazırlayın
Evcil hayvanlar için özel olarak hazırlanmış bir acil durum çantası, afet anında ilk yardım müdahalelerini kolaylaştırır ve temel ihtiyaçları karşılar.
*En az 3 gün yetecek kuru mama ve içme suyu
*Su kabı ve mama kabı
*Taşıma kabı veya güvenli taşıma çantası
*Tasma, kayış, yedek tasma
*Aşı karnesi, mikroçip bilgileri ve veteriner bilgileri
*Steril gazlı bez, bandaj, antiseptik solüsyon içeren ilk yardım seti
*Onu rahatlatacak oyuncak, battaniye, tanıdık eşyalar
*Kedi için kum, kürek ve atık poşeti
2. Kimliklendirme hayat kurtarır
*Deprem sırasında hayvanlar panikleyip kaçabilir. Onları bulabilmek için:
*Mikroçip taktırın
*Tasmaya iletişim bilgilerini içeren etiket takın
*Güncel fotoğraf ve tanıtım bilgilerini bir dosyada saklayın
*Taşıma Kabına Alıştırın
Hayvanların taşıma kaplarına alışık olması, acil durumda hızlı ve güvenli tahliyeyi kolaylaştırır. Kediler özellikle panik anında kabına zor girer. Alıştırma çalışmaları yapın.
3.Güvenli alan belirleyin
Evdeki riskli bölgeleri belirleyip, hayvanınız için iç duvar kenarında düşme riski olmayan bir alanı "güvenli bölge" olarak tanıtın.
4.Veterinerinize danışın
Özellikle yaşlı ya da hastalığı bulunan evcil hayvanlar için özel ilaçlar veya öneriler gerekebilir. Acil bir durumda ne yapmanız gerektiğini veterinerinizle planlayın.
b.Deprem sırasında ne yapmalı ?
Deprem anı saniyeler içinde yaşanır ve hayvanlar çoğunlukla sahiplerinden önce tehlikeyi hisseder. Ancak doğru davranışlar onları korumak için kritik önemdedir.
1.Önce kendinizi koruyun
Hayvanınızı kurtarmaya çalışırken kendinizi tehlikeye atmayın. Sağlıklı bir müdahale için önce kendi güvenliğinizi alın.
2.Taşıma kabı varsa, kullanın
Eğer hayvanınıza ulaşabiliyorsanız, onu taşıma kabına koymak en güvenli yoldur. Kabı güvenli alana sabitleyin.
3.Onunla konuşun
Deprem sırasında sakin bir ses tonuyla hayvanınıza konuşmak, onun paniğini azaltır. Panik bulaşıcıdır; sakin kalmak çok önemlidir.
Pencerelerden uzak tutun
Camların kırılmasıyla oluşacak yaralanmaları önlemek için hayvanınızı cam kenarlarından uzak tutun.
c.Deprem sonrası hayati adımlar
Deprem sonrası ortam hâlâ tehlike barındırabilir. Hayvanlarınızın güvenliğini sağlamak için dikkatli ve sabırlı olun.
1. Kaçmalarını önleyin
Sarsıntı sonrası kapılar açık kalmış olabilir. Hayvanlar korkuyla dışarı fırlayabilir. Tasmalarını takın, taşıma kabında tutun.
2. Kayıp olursa ne yapmalı?
Yakındaki veteriner kliniklerine ve barınaklara haber verin
Sosyal medyada güncel fotoğraf ve açıklamalarla paylaşım yapın
Mikroçip kayıt sistemine durumu bildirerek bulunmasını kolaylaştırın
3. Travma belirtileri gözlemleyin
Hayvanınız sarsıntı sonrası stres yaşayabilir. Titreme, iştahsızlık, saldırganlık gibi tepkiler gösterebilir. Gerekirse veteriner desteği alın.
4. Geçici barınma ortamında onu unutmayın
Çadır alanlarında hayvan kabul edilmeyebilir. Alternatif planlar oluşturun. Hayvan dostu alanlar için yerel yönetimlerle irtibata geçin.
5. Hijyen ve temizlik
Temizlik olanakları kısıtlanabilir. Bu nedenle kendi hijyeninizin yanında hayvanınızın atıkları için de hijyenik çözümler üretin.
d. Türlere özgü öneriler
*Köpekler:
Eğitimli köpekler komut dinler, bu da kontrolü kolaylaştırır
Kalabalık alanlarda ağızlık takılması önerilir
Sosyal olmayan köpeklerde agresyon riskine karşı dikkatli olun
*Kediler:
Saklanma içgüdüsü güçlüdür, zorla çıkarmayın
Kabına girme alışkanlığı oluşturun
Tanıdık kokularla dışarı çıkmalarını sağlayın
e.Toplumsal farkındalık ve sorumluluk
Sadece kendi hayvanlarımızı değil, komşularımızın ve sokaktaki hayvanların da yaşam hakkını gözetmeliyiz.
Sokak hayvanları için afet sonrası mama ve su desteği verin
Geçici barınaklara gönüllü olun
Veterinerler, belediyeler ve STK'larla işbirliği kurun
f. Afet planlamasında evcil hayvanların yeri
Afet yönetimi yalnızca bireylerin değil, kamusal otoritelerin ve yerel yönetimlerin de sorumluluğundadır. Evcil hayvanların afet yönetim planlarında özel bir yer tutması gerekir.
1. Yerel yönetimlere çağrı
Her belediye, afet eylem planlarına “evcil hayvanlar ve sokak hayvanları için güvenli alan” maddesini eklemelidir. Geçici barınma merkezlerinde hayvan kabul edilen alanlar önceden belirlenmeli ve halk bu konuda bilgilendirilmelidir. Mobil veteriner destek ekipleri oluşturulmalı, bu ekipler hem ilk yardım hem de kayıt takibi yapmalıdır.
2. Afet toplanma alanları ve hayvan dostu alanlar
Toplanma alanlarına yakın hayvan barınakları kurulmalı veya geçici alanlar planlanmalıdır.
İnsan-hayvan ilişkisinin afet sonrası psikolojik iyileşmeye katkısı göz önüne alınarak bu birliktelik teşvik edilmelidir.
3. Eğitim ve tatbikatlar
Mahalle bazlı afet tatbikatlarında evcil hayvan tahliyesi de senaryolara eklenmeli.
Okullarda ve halk eğitim merkezlerinde hayvanlı yaşamda afet farkındalığı dersleri verilmeli.
g.Psikolojik destek ve travma sonrası rehabilitasyon
Deprem sonrası sadece insanlar değil, hayvanlar da psikolojik etkilerle baş etmeye çalışır. Bu nedenle onların da bir tür psikolojik desteğe ihtiyacı olur.
1. Hayvanlarda travma belirtileri
Aşırı havlama veya miyavlama
Yemek yemeyi reddetme
Saklanma davranışlarında artış
Aşırı tüy dökme ve kaşınma
Sahibine yapışma ya da tam tersi kaçınma davranışları
2. Ne yapılmalı?
Rutine dönmek için sabırlı olun
Tanıdık alanlarda zaman geçirin
Onunla daha çok ilgilenin, sevdiği oyunları oynayın
Gerekirse hayvan davranış uzmanlarından destek alın
3. İnsanlara destek için hayvanların rolü
Evcil hayvanlar, özellikle çocuklar ve yaşlılar için duygusal destek sağlar. Onların varlığı, travmayı atlatmayı kolaylaştırabilir. Bu yüzden barınma alanlarında hayvanlara izin verilmesi, hem hayvanın hem sahibinin iyileşme sürecini olumlu etkiler.
h.Sokak hayvanları için önlemler ve dayanışma
Evcil hayvanların yanında sokak hayvanları da afetlerden ciddi şekilde etkilenir. Bu canlılar için özel önlemler alınmalıdır.
1. Geçici beslenme noktaları
Afet sonrası mama ve su istasyonları kurulmalı
Gönüllülerle işbirliği içinde düzenli olarak kontrol edilmeli
2. Mobil hayvan kliniği
Yaralı hayvanların tedavisi için gezici klinikler oluşturulmalı
STK’larla ortak veteriner müdahale planı hazırlanmalı
3. Sahiplendirme kampanyaları
Afet sonrası kaybolmuş ya da sahiplenilmemiş hayvanlar için kampanyalar düzenlenmeli
Yerel medya ve sosyal medya bu konuda aktif kullanılmalı
J. Afet çantasına eklenecek öneriler
Bazı özel durumlar için acil durum çantasına şu malzemeleri de eklemeyi unutmayın:
Güneşten koruyucu tente ya da branda, Yaz-kış için ayrı battaniyeler
Kedi veya küçük köpekler için kumaş taşıma askısı, Mini tırnak makası ve fırça
Sakinleştirici veteriner onaylı ilaçlar (gerekliyse)
LED ışıklı tasma ya da reflektörlü yelek (karanlıkta fark edilmeleri için)
k. Afet bilgilendirmede dijital araçların rolü
Teknoloji, afet sonrası bilgi akışında hayat kurtarıcı olabilir.
Evcil hayvanlar için mikroçip takibi yapan dijital platformlar geliştirilmelİ
Belediyeler afet durumlarında hem insan hem hayvanlar için bilgi paylaşacak mobil uygulamalar oluşturmalı
QR kodlu acil durum kimlikleri yaygınlaştırılmalı
l.Egzotik ve engelli hayvanlar için özel önlemler
Deprem sırasında korunması gereken sadece kedi ve köpekler değildir. Egzotik hayvanlar (tavşan, kuş, sürüngenler vb.) ya da engelli evcil hayvanlar için özel hazırlıklar gerekebilir:
Kuşlar: Kafesin sabitlenmesi, içindeki yem ve su kaplarının devrilmeyecek şekilde yerleştirilmesi önemlidir. Kafesin üzerine örtü örtmek, onları sakinleştirebilir.
Tavşanlar ve kemirgenler: Sessiz ve karanlık bir taşıma kutusu hazırlanmalı, altına emici ped serilmeli.
Engelli hayvanlar: Protez veya tekerlekli yürüteç kullanan hayvanlar için yedek parçalar, manuel taşıma kayışları bulundurulmalı.
Tüyü az olan hayvanlar: Isı kaybı daha hızlı olabileceği için battaniye, termal örtü gibi malzemeler çantada hazır bulundurulmalıdır.
m. Belediyelere ve yerel yönetimlere çağrı
Afet planlarında insanlar kadar hayvanlar da hesaba katılmalıdır. Bu konuda yerel yönetimlere düşen sorumluluklar şunlardır:
Geçici barınaklarda hayvan kabul alanları oluşturulmalı.
Veteriner Hizmetleri Müdürlüğü, AFAD İl Koordinasyon Kurulları’na entegre edilmeli.
Mahalle düzeyinde hayvan afet gönüllüleri ağı kurulmalı.
Belediyelerce halka yönelik “Evcil Hayvan Afet Bilinci” eğitimleri düzenlenmeli.
Toplu tahliye planlarına, evcil hayvan taşıma araçları ve personeli de dahil edilmeli.
n. Alternatif besin ve su kaynakları
Afet sonrası mama ve su temini zorlaşabilir. Bu nedenle bazı alternatif çözümler:
Konserve mama, kuru mamaya göre daha uzun ömürlüdür ve bozulma riski azdır.
Su arıtma tabletleri, içme suyunun tükenmesi halinde faydalıdır.
Katlanabilir su torbaları, depolama ve taşıma kolaylığı sağlar.
SONUÇ: Bir gün değil, her gün hazırlık
Unutmayın, afetlerin ne zaman geleceğini bilemeyiz ama onların sonuçlarını yönetebiliriz. Evcil hayvanlarımızın da bu planlamalar içinde yer alması hem vicdani hem de insani bir gerekliliktir.
Gelin, onların güvenliğini şansa bırakmayalım.
5 Haziran Dünya Çevre Günü gibi anlamlı günlerde deprem güvenliği ve evcil hayvanların korunması konusunda paneller, seminerler ve bilgilendirme faaliyetleri düzenlenmeli. Her bireyin bir canı daha koruma gücü olduğunu unutmaması gerekiyor.
Onlar bizimle güvende. Biz onlarla tamamız.
