Konu, limanların işletim/kiralama/kullanım olanaklarının üçüncü şahıslara sağlanmasına ilişkin düzenlemeler hakkında açılmış bir iptal davası hakkında.
Özelleştirme yasası ile 49 yıldan az süre ile limanların kullanımının başka şahıslara ihale yolu ile verilmiş olması durumu için düzenlenmiş yasanın iptalini içeriyor.
18.01.2024 tarihli, 2023/12 esas, 2024/12 karar sayılı Anayasa Mahkemesi kararı, 05.03.2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlandı.
Özelleştirme Yasası adıyla bilinen 4046 sayılı kanuna geçici madde eklenmişti. Bu madde, mevcut kullanıcıların kullanım sürelerinin uzatılmasını içeriyordu. Peki 22.12.2022 tarihli ve 7429 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu ile Bazı Kanunlarda ve 375 sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’un GEÇİCİ 31. Maddesi ne diyordu?
“Söz konusu maddenin (geçici 31. Madde) yayımından önce 4046 sayılı Özelleştirme Uygulamaları Hakkında Kanun gereğince Türkiye Denizcilik İşletmeleri AŞ ve T.C. Devlet Demir Yolları İşletmesi Genel Müdürlüğü’ne ait bazı limanların işletme hakkı verilmesi suretiyle özelleştirilmeleri neticesinde imzalanan 49 yıldan az süreli sözleşmelerin, madde yayımından itibaren en geç 15 gün içinde başvurulması durumunda hakkın başlangıç tarihinden itibaren ve bir kerelik olarak 49 yıla kadar uzatılacaktır.”
İşte bu hüküm, Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edildi.
Çünkü, örneğin 10 yıllık yapılan bir işletim hakkı sözleşmesi, bazı prosedürler yerine getirilmek suretiyle 49 yıllığına uzayacaktı. Bu da kamunun menfaatlerine uymayan bir durum olarak kabul edildi. Yeni ihaleler yapılarak kamunun yeni kazanımlar elde etmesi olanağı ortadan kaldırılmış olduğu kabul edildi. Bu uzatımın kamu yararına, rekabet hükümlerine ve yasanın emredici hükümlerine de aykırılık oluşturduğu kanaatine varıldı.
Öncelikle, özellikle bu enflasyonist dönemde, ne şekilde güncellenirse güncellensin, rakamların realiteye uygun olmayacağı açıktır. Başka birinin kiralama/işletim elde etme olanağı ortadan kaldırılmış olmakla, kamunun daha iyi şartları değerlendirme olanağı sınırlandırılmaktadır.
İptal talebinin gerekçeleri şöyle sıralanmıştı: İhale yapılmaksızın sözleşme sürelerinin uzatılmasının kamuyu zarara uğratacağı, sahil şeritlerinden yararlanmada öncelikle kamu yararının gözetilmesi yükümlülüğünün ihlal edildiği, ihaleler sonucunda imzalanan sözleşmelerin sürelerinin ve şartlarının ihale yapılmaksızın kanun ile değiştirilmesinin sözleşme özgürlüğünün kullanılması bakımından eşitsizliğe yol açtığı, katılımcılar arasındaki rekabetin olanaksızlaştığı, 3. şahısların açılma ihtimali bulunan ihalelere katılmaktan mahrum bırakılmış olduğu, sözleşme tarafı olan kişiler lehine bir durum yaratılması, Anayasa’nın diğer hükümlerine aykırılık oluşturduğu ileri sürülmüştü.
Anayasa Mahkemesi bu gerekçeleri ve Anayasa’nın diğer hükümlerini de değerlendirerek ilgili yasal düzenlemeyi iptal etmiş oldu. Esasen daha önce de Anayasa Mahkemesi, benzer nitelikte düzenleme getirmiş olan 4046 sayılı yasanın Geçici 30. Maddesini 20.07.2022 tarihli 2022/22 esas ve 92 karar sayılı kararıyla iptal etmiş bulunmaktadır. Dolayısıyla Anayasa Mahkemesi istikrarını koruyarak, aynı doğrultuda bir karar vermiştir.
Arabulucu Avukat Nurdan Heris
