Çiğli İleri Biyolojik Arıtma Tesisleri, Büyük Kanal Projesi’nin can damarıdır. Körfez’i çevreleyen dev ana kuşaklama kanalları ve onlara bağlanan tali kanalların topladığı evsel ve endüstriyel atık sularla yağmur sularının en nihayetinde ulaşıp arıtıldığı ve temiz olarak orta Körfez’e verildiği bir sistemin akciğeridir. Tıpkı insan vücudu gibi.

Büyük Kanal Projesi, Sevgili Başkan Dr. Burhan Özfatura’nın eseridir. Burhan Bey, iki dönem başkanlık yaptı. İlk döneminin sonlarına doğru yani 1987-88’lerde kazmayı vurdu. Konak Gümrük’ten başladılar. Buradaki pompa istasyonundan çıkan ana kuşaklama kanalları Fevzipaşa ve Mürselpaşa caddelerinin altından, Gıda Çarşısı ve oradan ver elini Bayraklı Pompa İstasyonu’na ulaştı.

Bayraklı’dan sonraki istasyon Karşıyaka Naldöken’di. Koca Bayraklı dağının altından geçti dev kanallar. İçerisinden orta büyüklükte bir kamyonet geçebilecek genişlikte inşa edildi. Naldöken Pompa İstasyonu, üçüncü durak oldu. Oradan Anadolu Caddesi boyunca uzanan ana kuşaklama kanalları Çiğli Pompa İstasyonu’na ulaştırıldı. Oradan da yaklaşık 3-4 km uzaklıktaki Arıtma Tesisleri’ne.

Özfatura’dan sonra göreve gelen Yüksel Çakmur, maalesef inşaatı yavaşlattı. Büyükşehir kaynaklarını kıstı. O dönemde İller Bankası finansmanı ile yürüdü proje. Arıtma Tesisleri daha ortada yoktu, Çiğli Pompa İstasyonu uzun süre tamamlanmayı bekledi. Japonya’dan ithal edilen dev santrifüj pompalar depolarda az kalsın çürüyecekti. Hırsızlar bile dadanmıştı.

Beş yıl geldi geçti. Özfatura 1994’te yeniden aday oldu ve kazandı. Büyük Kanal’ı kaldığı yerden devam ettirdi. Çiğli Arıtma Tesisleri 3 Fazlı inşa edildi. O günlerde 4.faza ihtiyaç yoktu. Dünyanın en iyi atık su arıtma projesi ana hatlarıyla tamamdı. Ama gel gelelim 5 yıl daha yetmemiş, ana kuşaklama kanalı Konak’tan Çiğli’ye ulaşmış olsa da tali kanallar ve ayrık sistem denilen atık su ve yağmur kanalları bitirilememişti.

Özfatura Dönemi 1999’da kapandı. Yerine Rahmetli Ahmet Piriştina başkan oldu. Efsane olarak ünlenen Başkan işi Genel Sekreteri ve aynı zamanda İZSU Genel Müdürü Hasan Fehmi Mani’ye bıraktı. Uçak mühendisi olan Mani, projeyi adeta uçurdu (!) Ayrık sistemden vazgeçildi, tali kanallar planlanan büyüklüklerinden daha küçük döşendi. Sebebi, yaklaşan 2004 seçimleriydi. “Büyük Kanal’ı biz bitirdik” denilerek oy avcılığı yapılacaktı.

Öyle de oldu. Körfez’de rahatlama yaşanmış, “temizlendi” sesleri yükselmişti. Piriştina, bu propaganda ile ikinci kez başkan olmuştu. Ancak ne var ki, ömrü vefa etmedi, Emri Hak vaki oldu. Allah gani gani rahmet eylesin. Sonrası malum. Bornova’ya başkan seçilen Aziz Kocaoğlu’na şans güldü. Meclisin kararı ile o koltuğa Kocaoğlu oturdu. Aziz Bey döneminde Büyük Kanal’ın güney kolektörü de Narlıdere İstihkam Pompa İstasyonu’na kadar tamamlandı.

Körfez’de başlayan temizlik ilerleyen yıllarda yerini kokuya ve ağır kirliliğe bıraktı. Zira Büyük Kanal yapılan hatalı imalatlar, ayrık sistemin iptali sayesinde verimli çalıştırılamadı. Derelerden gelen kirlilik kanala alınarak bertaraf edilemedi. Dere ağızları gösteriş için temizlendi, en kötüsü de betonlandı. Dereleri kirletenler bilerek veya bilmeyerek gözden kaçırıldı. Ve en önemlisi de geçtiğimiz pazartesi günü devreye alınan 4.Faz, 15 senede inşa edilmedi.

Her seferinde “Yüzülebilir Körfez” sözleri veren Aziz Kocaoğlu, bu hayaline kavuşamadan 2019’da koltuğunu Tunç Soyer’e bıraktı. Tunç Başkan da benzer sözleri tekrarladı durdu. “Körfez temizlendi, artık koku olmayacak” derken, Urla’da denizaltından çekilmiş görüntüleri servis ettirdiği ortaya çıktı. 4.Faz’ı önce başlattı, sonra iptal etti. O koltuk O’na da kalmadı.

… Ve Cemil Tugay. Daha 1 yıllık başkan. Başına gelmedik kalmadı. İşçi eylemleri, SGK borçları, İller Bankası kesintileri, kredi engellemeleri. Bütün bu “silkeleme” operasyonlarına rağmen elini taşın altına koydu. 4.Faz’ı tamamladı, 5.Faz sözü verdi. Ama ona yapılan bir haksızlık vardı. Genel Başkanı Özgür Özel de o törende olmalıydı. “Geleceğim” demişti. CHP zihniyeti hizmeti siyasete kurban etti… İzmirli’ye de Cemil Başkan’a da ayıp oldu…