Türkiye'de yaşanan yüksek enflasyon son dönemde, gayrimenkul piyasasında önemli değişimlere yol açtı. Konut fiyatlarındaki artış ve kredi kullanımındaki kısıtlamalar, ev sahibi olma ihtimalini her geçen gün azaltırken, kiracılar da giderek artan barınma maliyetleriyle karşı karşıya kalıyor. Bunun yanı sıra ev sahibi olmanın giderek zorlaştığı bu ortamda, bireylerin tasarruf ve yatırım alışkanlıkları da günden güne değişiyor. Şehir merkezlerindeki konut fiyatları orta gelir grubundaki bireyler için neredeyse ulaşılmaz hale geldi. Bu durum konutta satın alma talebini azaltırken, aynı zamanda kira fiyatlarındaki artışın devam etmesine yol açıyor. Yüksek kiralar, tasarruf edebilecek bireylerin harcamalarının büyük bir kısmını barınma ihtiyacına ayırmasına neden oluyor. Hane halkı bütçe araştırmasının 2023 yılı sonuçlarına göre; Türkiye genelinde hane halklarının tüketim amaçlı yaptığı harcamalar içinde en yüksek payı yüzde 23,9 ile konut ve kira harcamaları oluşturuyor.
Son yıllarda yeni kurulan hanelerde kiracı olma oranı yükseliş trendine devam ediyor. Bir yandan ekonomik koşullar, sebebi ile konut satın almanın imkânsız hale gelmesi, diğer yandan toplumun demografik yapısında meydana gelen değişimler tek kişilik hanelerin sayısında dikkate değer bir artış olarak karşımıza çıkıyor. Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre tek kişilik hane halkı sayısı son 10 yılda yüzde 71 oranında artarak 2024 yılı itibariyle 5,3 milyon kişiye ulaştı. Genç işsizlik, her yıl artan evlenme maliyetleri, eğitim ve kültür düzeyindeki değişim evlilik yaşının yükselmesini sağladı. Gençler bağımsız yaşamaya daha erken adım atarken koşullar gereği kiracı olma eğiliminde bulunuyor ayrıca boşanma sayısındaki artış da bu trendi destekliyor. Boşanma sonucu çiftlerden biri mevcut evlerinde ikamet ederken diğeri genellikle kiracı statüsüne geçiyor. Tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de yaşam süresi uzuyor ve eşini kaybeden bireyler daha uzun süre tek başına yaşıyor. Tüm bu değişim süreci, ekonomik dalgalanmalar ve artan yaşam maliyetleri birleştiğinde Türkiye’de kiracı oranın yükselmesi sonucunu doğuruyor. TÜİK’in 2023 yılı Gelir ve Yaşam Koşulları Araştırması sonuçlarına göre bireylerin yaklaşık yüzde 56’sı kendi evinde ikamet ederken yüzde 28’i kiracı olarak bulunuyor. Aynı araştırma sonuçlarına göre 2018 yılında kiracıların oranı yüzde 25’ti. Avrupa İstatistik Ofisi tarafından 2024 yılı verileri ile yayımlanan konut araştırması sonuçlarına göre ise Avrupa Birliği ülkelerinde nüfusun yüzde 69’u kendi evinin sahibiyken, yüzde 31’i kiralık konutlarda yaşıyor.
KONUT KREDİSİ
Özellikle maaşlı çalışanlar için konut alımında en temel faktörlerden biri olan konut kredisi kullanımı, Merkez Bankası’nın enflasyonla mücadele kapsamında uyguladığı sıkı para politikaları ve bankaların yüksek faiz oranları nedeniyle ciddi bir engelle karşılaşıyor. Yüksek seviyelerde seyreden konut kredisi faizleri, uzun vadeli kredi kullanımının cazibesini azaltırken, artan faiz oranları aylık taksitleri katlanılamayacak seviyelere taşıyor. Bu durum, ev sahibi olmak isteyen birçok kişinin krediye erişimini kısıtlayarak onları zorunlu olarak kiracı kalmaya itiyor. Konut piyasasını zorlayan bir diğer önemli etken ise inşaat maliyetlerindeki keskin artış. Demir, çimento, diğer temel yapı malzemelerinin fiyatlarındaki yükseliş, yeni konut projelerinin maliyetlerini ciddi seviyelerde artırdı. Bu durum, yeni konut projelerine başlamaktan kaçınılmasına yol açarken, devam eden projelerin tamamlanmasını da geciktiriyor. Konut arzının azalması ise fiyatların daha da yükselmesine neden olarak piyasa dengesini olumsuz etkiliyor. Konut almak isteyen ancak bunu başaramayan bireyler, mevcut ekonomik koşullar nedeniyle tasarruf yapmak yerine tüketime yöneliyor. İnsanlar, uzun vadeli yatırım planlarını erteleyerek, mevcut gelirlerini gündelik harcamalarına ayırmaya başlıyor. Bu nedenle tatil, elektronik eşya ve lüks tüketim ürünlerine olan talepte artış gözlemlenirken, uzun vadeli finansal planlar yapmak oldukça zorlaşıyor. Sonuç olarak, demografik yapıdaki değişimler, yüksek enflasyona bağlı olarak konut fiyatlarındaki değişim, konut kredisi faiz oranlarındaki artış ve inşaat maliyetlerindeki yükseliş, konut piyasasında arz talep dengesi üzerinde ciddi baskı oluşturmaya devam ediyor. Bireylerin ev sahibi olma ihtimali her geçen gün azalırken, kiracılar giderek artan barınma maliyetleriyle yüzleşiyor. Ayrıca, konut yatırımı yapamayan bireylerin tüketime yönelmesi, ekonomik istikrar açısından yeni riskler oluşturuyor. Uzun vadede, inşaat sektöründeki arz daralması ve tüketim odaklı bir yaklaşımın benimsenmesi, ekonomide daha büyük dalgalanmalara yol açabilecek bir risk unsuru olarak öne çıkıyor.
Ekonomik veri takvimi
24Şubat 2025, Pazartesi Türkiye Kapasite Kullanım Otanı
24Şubat 2025, Pazartesi Almanya Cari Durum Endeksi
24Şubat 2025, Pazartesi Euro Bölgesi TÜFE(Aylık-Yıllık)
25 Şubat 2025, Salı Almanya GSYH (Dönemsel-Yıllık)
25 Şubat 2025, Salı ABD Tüketici Güven Endeksi
26 Şubat 2025, Çarşamba ABD Yeni Konut Satışları
26 Şubat 2025, ÇarşambaAlmanyaTüketici Güven Endeksi
27 Şubat 2025, Perşembe Almanya İşsizlik Oranı
27 Şubat 2025, Perşembe Türkiye Dış Ticaret Dengesi
27 Şubat 2025, Perşembe Türkiye EkonomikGüven Endeksi
27 Şubat 2025, PerşembeEuro BölgesiTüketici Güven Endeksi
27 Şubat 2025, Perşembe Euro Bölgesi Sanayi Sektörü Güven Endeksi
27 Şubat 2025, Perşembe ABD Tüketici Harcamaları
28 Şubat 2025, Cuma Japonya Sanayi Üretimi
28 Şubat 2025, Cuma Japonya Perakende Satışlar
28 Şubat 2025, Cuma Almanya Perakende Satışlar
28 Şubat 2025, CumaTürkiyeGSYH (Yıllık)
28 Şubat 2025, Cuma Türkiyeİşsizlik Oranı
28 Şubat 2025, CumaAlmanyaTÜFE(Aylık-Yıllık)
Ekonomi ve finans sözlüğü
Konut fiyat endeksi: Türkiye konut piyasasındaki fiyat değişimlerini takip etmek amacıyla aylık olarak hesaplanan bir endeksolup, ülke genelindeki fiyat değişimlerini temsil etmek üzere satışa konu olan konutların fiyat verilerini kapsamaktadır (TCMB).
Tasarruf açığı: Belirli bir dönem için yurt içi toplam tasarrufların yurt içi toplam yatırımları karşılayamaması durumunda yatırımların karşılanabilmesi için gerekli olan dış finansman miktarına denir (TCMB).
