Türkiye ekonomisinde en kritik değerlerden biri dış ticaret performansıdır. Son yıllarda döviz kurlarındaki dalgalanmalar, ihracat ve ithalat dengesinde yaşanan değişimler ve özellikle tüketim malı ithalatındaki artış, cari açık ve sanayinin rekabet gücü üzerinde ciddi etkiler yaratıyor. Bu durum cari açık ve dış ticaret açığını artırırken, üretim yapısını zorlayan bir etken haline geliyor.
İhracatın yıllara sâri gelişim sürecinde, sanayi üretimine dayalı sektörlerin büyük bir paya sahip olduğu görülmektedir. Özellikle otomotiv, tekstil, beyaz eşya ve makine sektörleri, Türkiye’nin dış ticaretinde önemli yer tutmaktadır. Ancak, son dönemde bu sektörlerde yüksek enerji ve işgücü maliyetleri, finansmana erişimde yaşanan zorluklar ve döviz kuru politikalarındaki belirsizlikler ihracatçılar için ciddi engeller oluşturmaya başlamıştır. Türkiye’nin ana ihracat pazarları olan Avrupa Birliği ve Orta Doğu’daki ekonomik durgunluk da talepte daralmalara neden olmuştur. Öte yandan, ithalat tarafında tüketim malları ithalatındaki artış dikkat çekicidir. Türkiye’de yüksek enflasyon ve iç piyasanın daralması nedeniyle birçok sektörde yerli üretim yerine ithal mallara yönelim artmıştır. Özellikle dayanıklı tüketim malları, elektronik ürünler ve lüks segmentteki ithalatın hızla yükselmesi, dış ticaret açığının büyümesine yol açmaktadır. Üretim için gerekli olan ara malların ve hammadde ithalatının zorunlu olduğu bir ekonomide, tüketim malı ithalatındaki kontrolsüz artış sürdürülebilir bir büyüme modeli açısından risk teşkil etmektedir.
Türkiye’nin 2024 yılındaki dış ticaret performansında ihracat ve ithalat endekslerindeki değişimler, acı tabloyu bir kez daha gözler önüne seriyor. Türkiye İstatistik Kurumu’nun Aralık 2024 Dış Ticaret Endeksleri raporuna göre ihracat birim değer endeksi yüzde 1,0, ihracat miktar endeksi ise yüzde 1,1 artarken aynı dönemde ithalat birim değer endeksi yüzde 0,7, ithalat miktar endeksinde ise yüzde 10,2 artış gözlendi. Özel ticaret sistemine göre, 2024 yılı Aralık ayında, ihracat bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 2,8 artarak 21 milyar 226 milyon dolar, ithalat yüzde 11,3 artarak 30 milyar 413 milyon dolar olarak gerçekleşti. Aralık ayında dış ticaret açığı yüzde 37,7 artarak 6 milyar 671 milyon dolardan, 9 milyar 187 milyon dolara yükseldi. İhracatın ithalatı karşılama oranı 2023 Aralık ayında yüzde 75,6 iken, 2024 Aralık ayında yüzde 69,8'e geriledi.
Türkiye’nin ihracatını artırması ve dış ticaret dengesini iyileştirmesi için ihracatı artırıcı ve ithalatı dengeleyici adımlar atılması gerekmektedir. Öncelikle, sanayi üretimini destekleyecek teşvik mekanizmalarının güçlendirilmesi, ihracatçıların finansmana erişim kolaylıklarının artırılması ve lojistik altyapının geliştirilmesi kritik önem taşımaktadır. Ayrıca, yerli üretimin ithalata bağımlılığını azaltmak için Ar-Ge yatırımlarına öncelik verilmesi ve katma değeri yüksek ürünlerin üretimine odaklanılması gerekmektedir. Döviz kuru politikalarının ihracatçıyı destekleyici şekilde yönetilmesi ve ithal tüketim mallarına yönelik denetimlerin artırılması da dış ticaret dengesinin sürdürülebilir hale gelmesi açısından önemlidir. Özetle, Türkiye’nin dış ticaret yapısındaki mevcut eğilimler, dikkatli bir planlama ve stratejik hamleler gerektiren bir süreci işaret etmektedir. İhracatı güçlendirmek ve ithalatın olumsuz etkilerini minimize etmek için üretim kapasitesini artıran, teknolojik gelişimi destekleyen ve finansal istikrarı sağlayan politikaların hayata geçirilmesi şarttır. Ancak bu şekilde, dış ticarette sürdürülebilir bir denge sağlanabilir ve Türkiye küresel rekabet gücünü artırabilir.
Ekonomik veri takvimi
17Şubat 2025, Pazartesi Japonya Sanayi Üretimi
17Şubat 2025, Pazartesi Türkiye Tarım ÜFE (Aylık-Yıllık)
17Şubat 2025, Pazartesi Türkiye Bütçe Dengesi
17Şubat 2025, PazartesiEuro Bölgesi Dış Ticaret Dengesi
18 Şubat 2025, Salı İngiltere İşsizlik Oranı
18 Şubat 2025, Salı Türkiye İşsizlik Oranı
18 Şubat 2025, Salı Almanya Ekonomik Beklenti Endeksi
18 Şubat 2025, Salı ÇinEkonomik Beklenti Endeksi
19Şubat 2025, ÇarşambaJaponya Dış Ticaret Dengesi
19Şubat 2025, Çarşambaİngiltere TÜFE (Aylık-Yıllık)
19Şubat 2025, Çarşamba Euro Bölgesi Cari İşlemler Dengesi
20Şubat 2025, Perşembe Çin Faiz Oranı
20Şubat 2025, Perşembe Almanya ÜFE (Aylık-Yıllık)
20Şubat 2025, Perşembe Türkiye Tüketici Güven Endeksi
20Şubat 2025, Perşembe OECD GSYH (Aylık-Yıllık)
21Şubat 2025, Cuma Japonya TÜFE (Aylık-Yıllık)
21Şubat 2025, Cuma İngiltere Perakende Satışlar
Ekonomi ve Finans Sözlüğü
Dış ticaret hadleri: İhracat birim değer endeksinin ithalat birim değer endeksine oranıdır. Dış ticaret haddinin yüz’ün üzerinde bulunması, dış ticarete konu malların ihracat fiyatlarının ithalat fiyatlarına göre daha yüksek olduğunu gösterir.
Opsiyon: Belirli bir malı, kıymeti veya finansal göstergeyi önceden belli bir vade ve fiyattan alma-satma hakkı veren kontratlardır. Kontratı elinde tutanın kontrata konu olan kıymeti alma (call-option) veya satma (put-option) hakkı varken, kontrattan kaynaklanan herhangi bir yükümlülüğü yoktur (TCMB).
