Cılız bedenlerde ağır yük çocuk işçiler!

Vedat İLKİ

22.04.2025 - 07:46 Yayınlanma

21.04.2025 - 17:23 Güncelleme

23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı kutlamalarına sayılı günler kaldığından köşemizde Cılız Bedenlerde Ağır Yük''Çocuk İşçiler'' yazalım dedik.1 yıl önce de aynı köşede aynı sorunu dile getirmiştik.

https://www.egetelgraf.com/cocuk-isci
ILO sayfasında çocuk işçiliği;

“Çocuk işçiliği” çoğu kez çocukları çocukluklarını yaşamaktan alıkoyan, potansiyellerini ve saygınlıklarını eksilten, fiziksel ve zihinsel gelişimleri açısından zararlı işler olarak tanımlanır.

1.) Çocuklar için zihinsel, fiziksel, toplumsal ya da ahlaki açılardan tehlikeli ve zararlı işler
2.) Okula düzenli devam etmelerini engelleyerek eğitim hakkından mahrum kalmalarına, okullarından erken ayrılmalarına yol açacak işler
3.) Çocukların okullarıyla birlikte yürütmek zorunda kaldıkları ağır işler.

ILO bu sistemle çalışan çocukların ülkelerin yaşam ve coğrafi koşulları, gelişmişliği, ekonomik ve gelir dağılımları, yoksulluk, aile bağları, endüstriyel, tarım toplulukları olmak üzere değerlendirmiştir.

Kötü çalışma koşullarında düşük ücret politikaları hatta bir kap yemek felsefesiyle köle düzeni, ailelerden koparma, tehlikeli ve çok tehlikeli işyerlerinde çalıştırma, ağır çalışma koşullarında mesleki anlamda hastalıklar, büyük kentlerde tehlikeli sokak yaşamları gibi.

Fiziksel ve cinsel istismara açık olmaları, gerçekleşen koşullara göre küçük çocukların bu şekliyle tehlikeye düşüren işlere tehlikeli olarak tanımlarız.

TİHEK(Türkiye İnsan Hakları ve Eşitlik Kurumu) bu konuda ''Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Rehberi'' detaylı şekilde incelemenizde fayda var.

BM Çocuklara Yardım Fonu’na (UNICEF) göre çocuk işçiler; ailelerinin geçimine katkıda bulunabilmek için çok az bir ücret karşılığında, çoğunlukla tehlikeli koşullarda saatlerce çalışmaktadırlar.

TÜRKİYE’DE ÇOCUK İŞÇİLİĞİ

Ağırlıklı olarak Türkiye’de çocuk işçiler yüzde 45,5 ile en fazla hizmet sektöründe çalışmaktadırlar. Bunu yüzde 30,8 ile tarım, yüzde 23,7 ile sanayi sektörü takip etmektedir. ILO tarafından 1992 yılında küresel çapta çocuk işçiliğinin önlenmesi amacıyla “Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Uluslararası Programı (IPEC)” oluşturulmuştur. Program kapsamında ülkelerin çocuk işçiliğiyle mücadele edebilmeleri için kapasitelerinin artırılması ve dünya genelinde çocuk işçiliğiyle mücadele hareketinin desteklenmesi amaçlanmıştır. Türkiye, IPEC programına katılan ilk 6 ülkeden biri olmuştur. Program çerçevesinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (ÇSGB) tarafından 2017-2023 dönemini kapsayan Çocuk İşçiliğiyle Mücadele Ulusal Programı hazırlanmıştır. Ulusal Programın öncelikleri doğrultusunda ILO Çocuk İşçiliği ile Mücadele Programı11 (2021-2025) ile Türkiye’de çocuk işçiliğinin sona erdirilmesine yönelik kapsamlı çalışmalar yürütülmektedir. ILO ve ÇSGB iş birliğinde; ☑ Mevsimlik Tarımda Fındık Hasadında Çocuk İşçiliğinin En Kötü Biçimlerinin Sona Erdirilmesi ☑ Mevsimlik Tarımda Çocuk İşçiliğinin Önlenmesi Projesi ☑ Türkiye’deki Mevsimlik Fındık Tarımında En Kötü Biçimlerdeki Çocuk İşçiliğinin Sona Erdirilmesine Yönelik Kapsamlı Model Projesi halihazırda devam eden projeler arasındadır.

ÇOCUKLAR SOKAKTA

Genel anlamda ayakkabı boyacılığı, kağıt mendil, su, simit, mısır, gibi seyyar satıcılık, araba camı silme, mezarlıklarda su taşıma, mezarların temizlenmesi, çöp toplama, çiçek satma gibi işlerde çalışmaktadırlar. Kalabalık şehir merkezlerinde ve tehlikeli ortamlarda bulunmalarını gerektirmektedir. Küçük ve orta ölçekli işletmelerde ağır ve tehlikeli işlerde çalışma: Çalışan çocuklar, tehlikeli iş makineleri, yetersiz termal konfor şartları (soğukta ve sıcakta çalışma), uzun çalışma süreleri, tozlar, boya, vernik vb. kimyasallara maruz kalma, ağır yük taşımak, gürültülü ortamda çalışma, uzun süreli ayakta çalışma, tehlikeli donanım ve işlemler gibi işyeri ortamından ve çalışma şartlarından kaynaklanan birçok riske maruz kalmaktadır. Mevsimlik tarım işçisi aileler çalışma yerlerine giderken ekonomik ve sosyal zorunluluklardan dolayı çocuklarını da götürür, çocuklar aile ekonomisine katkı nedeniyle yaşlarına uygun olmayan tarımsal işlerde çalışır. Mevsimlik olarak başta bitki çapalama, ot alma, hasat vb. bitkisel üretim işlerinde çalışmak üzere köyünden, kentinden ayrılarak 4-7 ay arasında çalışanlardan oluşmaktadır.

USUL VE ESASLAR

Resmî Gazete Tarihi: 06.04.2004 Resmî Gazete Sayısı: 25425 yayınlanmıştır.

Yönetmelik, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 71 inci maddesi gereğince, 18 yaşını doldurmamış çocuk ve genç işçiler bakımından yasak olan işler ile 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış genç işçilerin çalışmasına izin verilecek işler, 14 yaşını bitirmiş ve ilköğretimini tamamlamış çocukların çalıştırılabilecekleri hafif işler ve çalışma koşullarına ilişkin usul ve esasları kapsar.

Genç işçi: 15 yaşını tamamlamış, ancak 18 yaşını tamamlamamış kişiyi,
Çocuk işçi: 14 yaşını bitirmiş, 15 yaşını doldurmamış ve ilköğretimini tamamlamış kişiyi,
Hafif iş: Yapısı ve niteliği itibariyle ve yerine getirilmesi sırasındaki özel koşullara göre;

a) Çocukların gelişmelerine veya sağlık ve güvenliklerine zararlı etki ihtimali olmayan,
b) Okula devamını, mesleki eğitimini veya yetkili merciler tarafından onaylanmış eğitim programına katılımını ve bu tür faaliyetlerden yararlanmasını engellemeyen işleri ifade eder.

İşverenler çocuk ve genç işçilerin tecrübe eksikliği, mevcut veya muhtemel riskler konularında bilgisizlik veya tamamen gelişmiş olmamalarına bağlı olarak gelişmelerini, sağlık ve güvenliklerini tehlikeye sokabilecek herhangi bir riske karşı korunmalarını temin edeceklerdir.

Çocuk işçilerin çalışmasına izin verilen hafif işler Ek-1’de belirtilmiştir.

Çocuk İşçi Kesinlikle bu sektörlerde çalıştırılamaz.

Hazırlama, tamamlama ve temizleme işlerinde, alkol, sigara ve bağımlılığa yol açan maddelerin üretimi ve toptan satış işlerinde, parlayıcı, patlayıcı, zararlı ve tehlikeli maddelerin toptan ve perakende satış işleri ile bu gibi maddelerin imali, işlenmesi, depolanması işleri ve bu maddelere maruz kalma ihtimali bulunan her türlü işlerde, gürültü ve/veya vibrasyonun yüksek olduğu ortamlarda yapılan işlerde, aşırı sıcak ve soğuk ortamda çalışma gerektiren işlerde, sağlığa zararlı ve meslek hastalığına yol açan maddeler ile yapılan işlerde, radyoaktif maddelere ve zararlı ışınlara maruz kalınması ihtimali olan işlerde, fazla dikkat isteyen ve aralıksız ayakta durmayı gerektiren işlerde, parça başı ve prim sistemi ile ücret ödenen işlerde, eğitim amaçlı işler hariç iş bitiminde evine veya ailesinin yanına dönmesine imkan sağlamayan işlerde, işyeri hekimi raporu ile fiziki ve psikolojik yeterliliklerinin üzerinde olan işlerde, eğitim, deney eksikliği, güvenlik konusunda dikkat eksikliği getirme ihtimali olan işlerde, para taşıma ve tahsilat işleri ile 4857 sayılı İş Kanunu’nun 69 uncu maddesinin birinci fıkrasında belirtilen gece dönemine rastlayan sürelerde yapılan işlerde çalıştırılamaz.

35 saatten fazla çalıştırılamaz.14 saat dinlendirilir. Hafta Tatili,UBGT ve Yıllık İzin hakları vardır.

İŞ MÜFETTİŞLERİ VE SGK MÜFETTİŞ/DENETMENLERİ DENETLER!

Çalışan çocuklar, iş teftişinin öncelikli risk grupları arasındadır. Tüm programlı teftişlerde çalışan çocuklarla ilgili mevzuat düzenlemelerine uyulup uyulmadığı denetlenir ve aykırılık durumunda gerekli idari yaptırımlara başvurulur. Çocuk çalışmasını en öncelikli risk kabul eden ve çalışan çocukların yoğun olduğu sektörlere yönelik olarak planlanan ve uygulanan risk esaslı denetimler de yapılabilmektedir.
SGK: Kurumun çocuk işçiliği ile mücadelede sorumluluk alanları;

a) Çalışan çocukların sosyal güvenlik ağı içerisine alınması için gerekli çalışmaların yürütülmesi,
b) Çocukların maruz kaldıkları iş kazaları ve meslek hastalıklarıyla ilgili istatistiklerin tutulması ve yayımlanması,
c) SGK bünyesindeki denetim elemanlarının çocuk işçiliği konusunda eğitilmesi ve çalışmalarında çalışan çocukların sorunlarının da dikkate alınmasının sağlanması,
ç) Özellikle esnaf ve sanatkârlar olmak üzere, SGK'dan hizmet alan kişi ve kuruluşların çocuk işçiliği konusunda duyarlı hale getirilmesidir.